Κωνσταντίνος Κ., Μαρία Β., Αποστόλης Κ., Ιωάννα Κ., Δήμητρα Ζ.
Ομάδα εργασίας μαθητών, mail@eneegyl-artas.art.sch.gr
Καμενίδου Αλεξία
Συντονίστρια Εκπαιδευτικός, ΠΕ30, Κοινωνική Λειτουργός ΕΝ.Ε.Ε.ΓΥ.-Λ. Άρτας
Γεωργίου Αλεξάνδρα
Συμμετέχουσα Εκπαιδευτικός, ΠΕ03ΕΑ, Διευθύντρια ΕΝ.Ε.Ε.ΓΥ.-Λ. Άρτας
Περίληψη
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση στο θέμα των προσφύγων και στα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι μαθητές και μαθήτριες του σχολείου μας ενημερώθηκαν, μέσα από εκπαιδευτικό υλικό που δόθηκε, σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο προσφυγικός πληθυσμός και τον τρόπο με τον οποίο ο αθλητισμός τους βοηθά να ξεπεράσουν τραυματικές εμπειρίες και να ενταχθούν στην κοινότητα. Επίσης, έγινε αντιληπτό στους μαθητές ότι ο αθλητισμός αποτελεί ένα μέσο ενδυνάμωσης και συμπερίληψης των αθλητών με αναπηρία, ενώ παράλληλα ενισχύεται το αίσθημα της ομαδικότητας. Στη συνέχεια, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να θέσουν ερωτήματα σχετικά με τους λόγους που αποφασίζει ένας πρόσφυγας να εγκαταλείψει την χώρα καταγωγής του, αλλά και για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει κατά την διάρκεια του ταξιδιού. Στηριζόμενοι στα παραπάνω οι μαθητές δημιούργησαν ένα κόμικ όπου παρουσιάζουν την ιστορία του Άχμεντ, ενός νεαρού πρόσφυγα, ο οποίος μέσα από τον αθλητισμό καταφέρνει να ενταχθεί στην νέα του σχολική κοινότητα.
Λέξεις κλειδιά: Ανθρώπινα δικαιώματα, πρόσφυγες, αθλητισμός
Εισαγωγή
Ο αθλητισμός, πέρα από την ψυχαγωγία και την άσκηση, αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής (Susec, 2017). Στην περίπτωση των προσφύγων, ο αθλητισμός μπορεί να λειτουργήσει ως θεραπευτικό μέσο, βοηθώντας τους να ξεπεράσουν τραυματικές εμπειρίες και να ενταχθούν στην κοινότητα (Wenzel & Drožđek, 2019). Συγκεκριμένα, όπως τόνισε και ο Πρόεδρος του BAMF (German Federal Office for Migration and Refugees), Δρ. Hans-Eckhard Sommer, στην ομιλία του «Οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων αναπτύσσονται όπου υπάρχουν κοινά σημεία αναφοράς. Έτσι ενισχύεται η κοινωνική συνοχή και προωθείται η ένταξη» (Susec, 2017). Κατά συνέπεια, η συμμετοχή των προσφύγων σε αθλητικές δραστηριότητες μαζί με νέους από τις τοπικές κοινωνίες, θα καλλιεργήσει φιλίες, θα διευκολύνει την εκμάθηση της γλώσσας και θα προσφέρει στους ανήλικους πρόσφυγες μια αίσθηση κανονικότητας δίνοντας τους την ευκαιρία να ενταχθούν και ζήσουν ξανά μια φυσιολογική ζωή (Flensner et al., 2021).
Μέσα από εκπαιδευτικές δραστηριότητες, οι μαθητές/τριες ενημερώθηκαν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο προσφυγικός πληθυσμός, τόσο κατά την εγκατάλειψη της πατρίδας τους, όσο και κατά την ένταξη σε μια νέα κοινωνία. Έναυσμα αποτέλεσε ο 27ος Πανελλαδικός Διαγωνισμός Μαθητικής Δημιουργίας, που διοργάνωσε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, στον οποίο οι μαθητές συμμετείχαν και είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν, να συζητήσουν, να ανταλλάξουν απόψεις και να εκφράσουν δημιουργικά το μήνυμα που θέλουν να μεταφέρουν, ζωγραφίζοντας το κόμικ που παρατίθεται παρακάτω. Παράλληλα, ήρθαν σε επαφή με την σημασία του αθλητισμού ως μέσου ενδυνάμωσης κοινωνικών σχέσων, τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για αθλητές με αναπηρία. Η παρούσα εργασία αποτελεί μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης, ενώ παράλληλα θέτει στο επίκεντρο την αλληλεγγύη, την κατανόηση και την ευαισθητοποίηση προς τους πρόσφυγες.
Στόχοι της εργασίας:
- Να παρουσιαστούν οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στην ένταξή τους σε νέες κοινωνίες.
- Να αναδειχθεί ο ρόλος του αθλητισμού στην κοινωνική ένταξη και την ενδυνάμωση των προσφύγων αλλά και γενικότερα των ατόμων με αναπηρία.
- Να παρουσιαστεί η ιστορία του Άχμεντ ως παράδειγμα της θεραπευτικής δύναμης του αθλητισμού.
- Να ευαισθητοποιηθεί το κοινό για τα προβλήματα των προσφύγων και να προωθηθεί η ένταξή τους στην κοινωνία.
Δημιουργία Εικονογραφημένης Ιστορίας
Το παρόν κόμικ αποτελεί προϊόν ομαδικής δουλειάς των μαθητών του ΕΝ.Ε.Ε.ΓΥ.-Λ. Άρτας, οι οποίοι έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ευαισθησία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ένταξη του προσφυγικού πληθυσμού. Η πρώτη τους επαφή με το θέμα έγινε στο πλαίσιο μιας σχετικής ενημέρωσης – συζήτησης, που σκοπό είχε τον προσδιορισμό εννοιών και την αναγνώριση του επιπέδου πληροφόρησης που είχαν οι μαθητές, σχετικά με το θέμα. Πιο συγκεκριμένα, ενημερώθηκαν για το καθεστώς του πρόσφυγα, τις αιτίες δημιουργίας των ροών, τις διαδρομές που ακολουθούν και τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν στο ταξίδι προς την αναζήτηση ασφαλούς προορισμού. Στην συνέχεια, προβλήθηκαν βίντεο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR Greece, 2019), που αποσκοπούσαν σε περαιτέρω ενημέρωση των μαθητών. Μέσα από αυτή την διαδικασία και με δεδομένο το ενδιαφέρον των μαθητών, αποφασίστηκε η σύνταξη και ο σχεδιασμός μίας εικονογραφημένης ιστορίας, σχετιζόμενη με το θέμα της ένταξης των προσφύγων. Το πρώτο στάδιο ήταν η δημιουργία του σεναρίου. Αναλογιζόμενοι την αγάπη των μαθητών για τον αθλητισμό, αποφασίστηκε η σχετική θεματολογία. Ακολούθησαν δύο συναντήσεις στις οποίες συζητήθηκε ο κεντρικός χαρακτήρας και η ιστορία, η οποία στην συνέχεια καταγράφηκε σε ηλεκτρονική μορφή και ως τελευταίο στάδιο έμεινε η εικονογράφησή της. Για τον σκοπό της εικονογράφησης χρησιμοποιήθηκε ένα πλαίσιο για κόμικ το οποίο εντοπίστηκε στο διαδίκτυο (Ψωμά, 2021) και αποφασίστηκαν τα υλικά σχεδιασμού. Τέλος, τις επόμενες ημέρες, ένας από τους μαθητές σχεδίασε με μολύβι το βασικό σχέδιο και στην συνέχεια η υπόλοιπη ομάδα έβαλε χρώμα στο κόμικ με ξυλομπογιές. Ακολουθεί φωτογραφικό υλικό από την διαδικασία της εικονογράφησης.
Εικόνα 1: Μαθητής προσθέτει χρώμα στο κόμικ
Εικόνα 2: Μαθήτρια προσθέτει χρώμα στο κόμικ
Εικόνα 3: Μαθήτρια προσθέτει χρώμα στο κόμικ
Παρουσίαση Ιστορίας
Μια φορά κι έναν καιρό, σε μια μικρή πόλη, που ονομαζόταν Τάρτα υπήρχε ένα σχολείο, το 1ο λύκειο Τάρτας. Ένα πρωινό, ένας νέος μαθητής στο όνομα Άχμεντ, έφτασε στην πόρτα του σχολείου. Ο Άχμεντ ήταν πρόσφυγας και είχε πρόσφατα μετακομίσει στην πόλη με την οικογένειά του, αναζητώντας ασφάλεια και μια νέα αρχή. Ήταν η πρώτη φορά που ένα παιδί από άλλη χώρα φοιτούσε σε αυτό το σχολείο.
Εικόνα 4: Ο Άχμεντ μπροστά από το σχολείο
Καθώς ο Άχμεντ μπήκε στο σχολείο, ένιωσε ένα μείγμα ενθουσιασμού και νευρικότητας. Τα άγνωστα πρόσωπα, η καινούργια γλώσσα και οι νέες συνήθειες ήταν πολύ διαφορετικά από ότι είχε συνηθίσει. Ωστόσο, ο Άχμεντ είχε πάθος με τον αθλητισμό, ιδιαίτερα με το μπάσκετ, το οποίο αποτελούσε πηγή παρηγοριάς και δύναμης κατά τη διάρκεια του δύσκολου ταξιδιού του. Δεν ήξερε, όμως, ότι αυτό το πάθος θα γινόταν η γέφυρα που θα τον συνέδεε με τη νέα του κοινότητα.
Εικόνα 5: Η πρώτη μέρα στο σχολείο
Κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας στο σχολείο, ο Άχμεντ τράβηξε την προσοχή του γυμναστή του σχολείου, του κυρίου Γιώργου. Ο κύριος Γιώργος, ήταν γνωστός για την ικανότητά του να αναγνωρίζει τις δυνατότητες των μαθητών και είδε κάτι ξεχωριστό στον Άχμεντ. Πλησίασε τον Άχμεντ και τον κάλεσε να ενταχθεί στην ομάδα μπάσκετ, η οποία προπονούνταν τακτικά, για το επερχόμενο σχολικό πρωτάθλημα. Ο Άχμεντ δίστασε στην αρχή, αβέβαιος για το πώς θα ταίριαζε. Ωστόσο, ο κύριος Γιώργος, τον διαβεβαίωσε ότι η ομάδα ήταν σαν μια οικογένεια και ότι ο αθλητισμός είχε έναν μοναδικό τρόπο να φέρνει τους ανθρώπους κοντά. Ενθαρρυμένος από τα λόγια του γυμναστή, ο Άχμεντ αποφάσισε να δοκιμάσει.
Εικόνα 6: Ο Άχμεντ μιλάει με τον γυμναστή
Καθώς ο Άχμεντ άρχισε να παρακολουθεί τις προπονήσεις μπάσκετ, βρέθηκε να περιβάλλεται από μια διαφορετική ομάδα μαθητών που μοιράζονταν την ίδια αγάπη. Παρά τα αρχικά γλωσσικά εμπόδια, η παγκόσμια γλώσσα του αθλητισμού βοήθησε τον Άχμεντ να επικοινωνήσει και να συνδεθεί με τους συμπαίκτες του. Το φυσικό ταλέντο του, έγινε γρήγορα εμφανές. Η αφοσίωσή του στο άθλημα αλλά και στην ομάδα, ήταν μεταδοτική, εμπνέοντας τους συναθλητές του να ξεπεράσουν τα δικά τους όρια. Η ομάδα, με τη σειρά της, αγκάλιασε τον Άχμεντ σαν να τον γνώριζε από πάντα. Τον βοήθησαν με την γλώσσα και, το σημαντικότερο, έγιναν φίλοι του. Καθώς προχωρούσε ο καιρός, ο Άχμεντ όχι μόνο διακρίθηκε για τις αθλητικές του δυνατότητες, αλλά έγινε και σύμβολο της ενότητας και της ενσωμάτωσης.
Εικόνα 7: Ο Άχμεντ στην ομάδα μπάσκετ
Την ημέρα του κρίσιμου αγώνα, η οικογένεια, οι φίλοι και οι συμμαθητές του Άχμεντ ήταν παρόντες για να στηρίξουν τον ίδιο και την ομάδα. Η ιστορία του, είχε αγγίξει τις καρδιές της κοινότητας και ανυπομονούσαν να τον δουν να πετυχαίνει. Η ομάδα, με πρωταγωνιστή τον Άχμεντ, διαγωνίστηκε με αποφασιστικότητα, τροφοδοτούμενη από την υποστήριξη ολόκληρης της πόλης. Με μια εκπληκτική επίδειξη ενότητας και συντονισμού, κατάφεραν να εξασφαλίσουν την νίκη. Μία νίκη που συμβόλιζε πολλά, όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά και για ολόκληρη την κοινότητα του σχολείου.
Εικόνα 8: Η ημέρα του αγώνα
Το ταξίδι του Άχμεντ, από νεοφερμένος, σε αγαπημένο αθλητή, ανέδειξε τη δύναμη του αθλητισμού μέσα από την προώθηση της κατανόησης και του σεβασμού. Το σχολείο έγινε μια ακόμη πιο ποικιλόμορφη κοινότητα, όπου όλοι εκτιμούνταν για τις μοναδικές τους δυνατότητες. Όταν έφτασε η στιγμή της βράβευσης, η ομάδα του σχολείου, στεκόταν περήφανη στο βάθρο, παραλαμβάνοντας το κύπελλο. Τότε, ο Άχμεντ ένιωσε, ότι όχι μόνο είχε βρει ένα νέο σπίτι, αλλά είχε επίσης γίνει αναπόσπαστο μέρος του σχολείου.
Εικόνα 9: Η στιγμή της βράβευσης
Συμπεράσματα/Προτάσεις
Η ιστορία του Άχμεντ αποτελεί ένα παράδειγμα του πώς ο αθλητισμός μπορεί να λειτουργήσει ως θεραπευτικό μέσο για τους πρόσφυγες αλλά και μέσο ενδυνάμωσης και συμπερίληψης των αθλητών με αναπηρία, βοηθώντας τους να ξεπεράσουν τραυματικές εμπειρίες. Με την άσκηση, αλλά και τη συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες, μπορεί να επιτευχθεί η μείωση του άγχους και η κατάθλιψη. Επιπλέον, ο αθλητισμός τους βοηθά να ενδυναμωθούν κοινωνικά, καθώς μπορούν να αυξήσουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση μέσω της επίτευξης αθλητικών στόχων και της ανάπτυξης νέων δεξιοτήτων. Ακόμα, ενισχύει την ενσωμάτωση, αφού η συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες της τοπικής κοινότητας, μπορεί να βοηθήσει τους πρόσφυγες να αισθανθούν ότι ανήκουν και ότι δημιουργούν σχέσεις σε ασφαλές περιβάλλον. Συνολικά, ο αθλητισμός αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για την προώθηση της ψυχικής και σωματικής υγείας, της αυτοπεποίθησης, της κοινωνικής ένταξης και της αποδοχής της διαφορετικότητας (Tenenbaum & Eklund, 2007). Η ενίσχυση της συμμετοχής τόσο των προσφύγων όσο και των ατόμων με αναπηρία σε αθλητικές δραστηριότητες οφείλει να αποτελεί προτεραιότητα, συμβάλλοντας σε μια πιο δίκαιη και συμπεριληπτική κοινωνία.
Η δημιουργία του κόμικ αποτέλεσε μια ελκυστική και διαδραστική μέθοδο, για την ευαισθητοποίηση των μαθητών, σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες. Ταυτόχρονα, αποτέλεσε μια συναρπαστική και δημιουργική δραστηριότητα για τους μαθητές και τις μαθήτριες του σχολείου μας, η οποία τους προσέφερε πλήθος οφελών, τόσο σε εκπαιδευτικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, η συγγραφή και η εικονογράφηση της ιστορίας βελτίωσε τις δεξιότητες γραφής, αφήγησης και οπτικής σκέψης των μαθητών και μαθητριών, ενθαρρύνοντας παράλληλα την κριτική τους σκέψη και την αποτελεσματική επικοινωνία. Επιπλέον, καλλιέργησε τη φαντασία τους, την αυτοπεποίθηση τους και ιδιαίτερα την ομαδικότητα. Γενικότερα, η ενασχόληση με το κόμικ αποτιμάται ως μια πολύτιμη εμπειρία για τους μαθητές.
Ελπίζουμε η παρούσα εργασία να ενθαρρύνει την υλοποίηση περισσότερων προγραμμάτων που ενσωματώνουν τον αθλητισμό στην υποστήριξη των προσφύγων και των ατόμων με αναπηρία, για την προώθηση της κοινωνικής τους ένταξης. Ταυτόχρονα, θα θέλαμε να επισημάνουμε τη σημασία που έχει η ύπαρξη υποστηρικτικών δομών και κατάλληλων προγραμμάτων άθλησης για πρόσφυγες και αθλητές με αναπηρία, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση και η ουσιαστική συμμετοχή τους.
Βιβλιογραφία
Flensner, K. K., Korp, P., & Lindgren, E.-C. (2021). Integration into and through sports? Sport-activities for migrant children and youths. European Journal for Sport and Society, 18(1), 64–81. https://doi.org/10.1080/16138171.2020.1823689
Susec, V. (2017). Προώθηση της κοινωνικής ένταξης μέσω της εκπαίδευσης των προπονητών και των συλλόγων. Slovenj Gradec
Tenenbaum, G., & Eklund, R. C. (Επιμ.). (2007). Handbook of sport psychology (3. edition). Wiley.
UNHCRGREECE. (2019, 22 February). Πρόσφυγες – Ποιοι είναι; https://www.youtube.com/watch?v=CYkRp0QOLvs&list=PLDhxOid2aiAHEGd5jcWcw7W-viYrJ-yKM&index=7
Wenzel, T., & Drožđek, B. (Επιμ.). (2019). An Uncertain Safety: Integrative Health Care for the 21st Century Refugees. Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-72914-5
Ψωμά, Μ. (2021). Εκτυπώσιμα: Φτιάξε το δικό σου κόμικ (α” – στ” δημοτικού). https://skeftomaikaigrafo.blog/2021/04/28/e%CE%BA%CF%84%CF%85%CF%80%CF%8E%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B1-%CF%86%CF%84%CE%B9%CE%AC%CE%BE%CE%B5-%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%83%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CF%8C%CE%BC%CE%B9%CE%BA-%CE%B1-%CF%83/
