Περίληψη
Το παρόν άρθρο παρουσιάζει την εμπειρία σχεδιασμού και υλοποίησης ενός οκταεβδομαδιαίου εκπαιδευτικού έργου στο πλαίσιο του eTwinning, το οποίο συνδυάστηκε με τη συγγραφή επιστημονικής δημοσίευσης και την υλοποίηση ενός βραβευμένου βιωματικού εργαστηρίου στο 11ο Διεθνές Συνέδριο του ΙΑΚΕ. Το project υλοποιήθηκε μέσω της συνεργασίας μαθητών και εκπαιδευτικών, δίνοντας έμφαση στην καλλιέργεια δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, όπως η συνεργατικότητα, η κριτική και δημιουργική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων και η ενεργός συμμετοχή. Παρουσιάζονται αναλυτικά η παιδαγωγική προσέγγιση, η μεθοδολογία, η στοχοθεσία και η δομή του προγράμματος, καθώς και τα αποτελέσματά του, όπως αυτά αποτυπώθηκαν μέσα από τις εργασίες των συμμετεχόντων. Το άρθρο ολοκληρώνεται με αναστοχαστικές σκέψεις για τη βιωσιμότητα και τη μεταφορά της εμπειρίας αυτής σε άλλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, προτείνοντας τρόπους ενσωμάτωσης καινοτόμων πρακτικών στη σύγχρονη εκπαίδευση.
1. Εισαγωγή
Τα eTwinning projects αποτελούν ένα δυναμικό περιβάλλον συνεργασίας και καινοτομίας για την εκπαιδευτική κοινότητα, προσφέροντας στους εκπαιδευτικούς τη δυνατότητα να ενισχύσουν την επιστημονική και παιδαγωγική τους ταυτότητα. Μέσα από την υλοποίηση διακρατικών προγραμμάτων, προωθείται όχι μόνο η χρήση ψηφιακών εργαλείων, αλλά και η καλλιέργεια δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, όπως η συνεργατικότητα, η δημιουργική και κριτική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων και η ενσυναίσθηση. Ωστόσο, πέρα από τη μαθησιακή διάσταση για τους μαθητές, τα eTwinning projects αποτελούν και ένα εργαλείο επαγγελματικής ανάπτυξης για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, καθώς προϋποθέτουν σχεδιασμό, στοχοθεσία, εφαρμογή και αναστοχασμό σε επίπεδο διδακτικής πράξης.
Η απόφαση να συμμετάσχουμε στο συγκεκριμένο project προέκυψε μετά από προσωπικό ενδιαφέρον για την εκπαιδευτική και παιδαγωγική διάσταση των eTwinning δράσεων. Η εμπλοκή μου στην πλατφόρμα ξεκίνησε μετά από συμμετοχή σε σεμινάρια επιμόρφωσης και διαδικτυακές συνεδρίες, στις οποίες παρουσιάστηκαν παραδείγματα επιτυχημένων projects προηγούμενων ετών. Το κίνητρο δεν ήταν αρχικά η διάκριση ή η βράβευση, αλλά η εμπειρία της δημιουργικής συνεργασίας, η πειραματική προσέγγιση και η απόκτηση πρακτικών γνώσεων γύρω από τον σχεδιασμό διακρατικών δράσεων. Η αρχική προσέγγιση ήταν κατά κάποιον τρόπο «naive» – στοχεύαμε στην εξερεύνηση και το ταξίδι της μάθησης, και όχι σε κάποιο ανταγωνιστικό αποτέλεσμα.
Μαζί με τον συνάδελφο Μανώλη Κατεργιαννάκη, αποφασίσαμε να εμπλακούμε στη διαδικασία, αγνοώντας στην αρχή βασικά κριτήρια, όπως το ότι για να βραβευτεί ένα eTwinning έργο απαιτείται συμμετοχή από τουλάχιστον δύο χώρες. Παρότι τα διδακτικά μας αντικείμενα διέφεραν, η κοινή μας εμπειρία στην ειδική αγωγή αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία ενός συνεκτικού πλαισίου. Μέσα από αναστοχασμό και διαρκή αναπροσαρμογή, επιλέξαμε να σχεδιάσουμε μια καινοτόμα παρέμβαση στο μάθημα της Τεχνολογίας της Α’ Γυμνασίου, με στόχο τη δημιουργία ενός προσβάσιμου μαθησιακού περιβάλλοντος για μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Η διαδικασία δεν ήταν απλή. Αντιμετωπίσαμε σημαντικές δυσκολίες στη χάραξη κοινών στόχων και την εναρμόνιση των παιδαγωγικών μας πρακτικών, ειδικά καθώς δεν υπήρχε ένας σαφής οδηγός ή καθοδήγηση από την αρχή. Η πληροφόρηση σχετικά με τα ποιοτικά κριτήρια των έργων αποκτήθηκε σταδιακά, κυρίως μέσω αυτοεπιμόρφωσης και επικοινωνίας με έμπειρους συμμετέχοντες. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει αναπτυγμένη βιβλιογραφία και υποστηρικτικό υλικό, κάτι που δεν συναντάται στον ίδιο βαθμό στον ελληνικό χώρο.
Παρόλα αυτά, η εμπειρία αποδείχθηκε εξαιρετικά καρποφόρα. Το έργο ολοκληρώθηκε με επιτυχία, παράχθηκε σημαντικό μαθητικό υλικό, και παράλληλα συγγράφηκε επιστημονική δημοσίευση βασισμένη στο περιεχόμενο και τα αποτελέσματα του project. Το τελικό βήμα ήταν η παρουσίαση και βράβευση του εργαστηρίου σε διεθνές συνέδριο του ΙΑΚΕ, γεγονός που επιβεβαίωσε την αξία της προσπάθειας.
Στόχος της παρούσας δημοσίευσης είναι να παρουσιάσει την εμπειρία υλοποίησης του project σε όλη της την έκταση: από τη σύλληψη της ιδέας και τον αρχικό σχεδιασμό, μέχρι την εφαρμογή, την ανατροφοδότηση και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Η έμφαση δίνεται όχι μόνο στις μεθοδολογικές πτυχές, αλλά και στις παιδαγωγικές και διαχειριστικές προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε, με σκοπό να προσφέρουμε ένα πλήρες αφήγημα που μπορεί να λειτουργήσει ως οδηγός ή πηγή έμπνευσης για εκπαιδευτικούς, στελέχη της εκπαίδευσης, πολιτικούς σχεδιαστές και κάθε ενδιαφερόμενο για τη διάχυση καλών πρακτικών στο σύγχρονο εκπαιδευτικό περιβάλλον.
2. Περιγραφή του eTwinning Project
2.1 Δομή και διάρκεια:
Η αρχική πρότασή μας προέβλεπε μια σύντομη παρέμβαση διάρκειας οκτώ εβδομάδων, η οποία στόχευε στη δημιουργία και εφαρμογή μιας καινοτόμου διδακτικής μεθόδου προσαρμοσμένης στις ανάγκες μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο μάθημα της Τεχνολογίας της Α’ Γυμνασίου. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της υλοποίησης, διαπιστώσαμε την ανάγκη για σημαντική χρονική επέκταση, προκειμένου να ενσωματώσουμε έναν πιο ευέλικτο και προσαρμοστικό τρόπο εργασίας, βασισμένο στη μέθοδο της δοκιμής-λάθους και της ανατροφοδότησης. Η συγκεκριμένη προσέγγιση απαιτεί χρόνο για επαναληπτικές διορθώσεις και βελτιώσεις, ώστε το αποτέλεσμα να ανταποκρίνεται ουσιαστικά στις ανάγκες των μαθητών και να επιτυγχάνει τους ποιοτικούς στόχους που είχαμε θέσει.
Η διαδικασία της παρέμβασης οργανώθηκε και εξελίχθηκε σε επιμέρους φάσεις, με σαφή διαχωρισμό των στόχων και των δραστηριοτήτων σε εβδομαδιαία βάση, προκειμένου να διασφαλιστεί η συστηματικότητα και η ορθολογική κατανομή του έργου:
Εβδομάδες 1-2: Κατανόηση Αναγκών
Στις πρώτες δύο εβδομάδες, η ομάδα εργασίας επικεντρώθηκε στην εμπεριστατωμένη κατανόηση των εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών αναγκών των μαθητών με ειδικές ανάγκες. Μέσω διαβουλεύσεων με εκπαιδευτικούς, ψυχολόγους και ειδικούς αγωγής, αλλά και μέσα από παρατήρηση της τάξης, αναδείχθηκαν τα κρίσιμα σημεία που έπρεπε να προσεγγιστούν με προσαρμοσμένα εκπαιδευτικά υλικά.
Εβδομάδες 3-4: Σχεδιασμός Περιεχομένου
Στο διάστημα αυτό, καταρτίστηκε το διδακτικό σενάριο και καθορίστηκαν τα βασικά θεματικά πεδία που θα καλύπτονταν. Παράλληλα, έγινε η διαμόρφωση του συνοδευτικού υλικού με βάση τα ποιοτικά κριτήρια του προγράμματος eTwinning, ώστε να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα και η κατάλληλη προσαρμογή των δραστηριοτήτων.
Εβδομάδες 5-6: Δημιουργία Υλικού
Η φάση αυτή αφορούσε την πρακτική δημιουργία των εκπαιδευτικών εργαλείων και των υποστηρικτικών εγγράφων, συμπεριλαμβανομένων των φύλλων εργασίας, των ψηφιακών πόρων και του μαθητικού βιβλιαρίου, το οποίο αποτελούσε και το τελικό προϊόν του project.
Εβδομάδα 7: Αξιολόγηση Αποτελεσμάτων
Μέσα από ποιοτικές και ποσοτικές μεθόδους αξιολόγησης συλλέχθηκαν δεδομένα σχετικά με την επίδραση της παρέμβασης στην εκπαιδευτική διαδικασία. Συγκεκριμένα, εξετάστηκαν η συμμετοχή των μαθητών, η ανταπόκρισή τους, αλλά και η βελτίωση στη μάθηση και στην ενσωμάτωση των ειδικών αναγκών.
Εβδομάδα 8: Τελικές Προσαρμογές
Βάσει των ευρημάτων της αξιολόγησης, έγιναν οι απαραίτητες διορθώσεις και προσαρμογές στο υλικό και τη μεθοδολογία, με στόχο τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων και την προετοιμασία για την τελική παρουσίαση.
Επιπρόσθετη Εβδομάδα: Παραγωγή Περιοδικού Τάξης
Μετά το τέλος της κύριας παρέμβασης, αφιερώθηκε μια επιπλέον εβδομάδα για την παραγωγή ενός περιοδικού τάξης, το οποίο συνέθεσαν και επιμελήθηκαν οι μαθητές. Το περιοδικό αυτό αποτέλεσε μια δημιουργική ανασκόπηση της εμπειρίας τους και ταυτόχρονα ένα μέσο ανάδειξης της συλλογικής εργασίας και των επιτευγμάτων τους.
Παράλληλα με την εκπαιδευτική διαδικασία που σχεδιάστηκε για τους μαθητές, η δική μας εκπαίδευση ως διδασκόντων αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι της παρέμβασης. Συμμετείχαμε σε επιμορφωτικά σεμινάρια που διοργάνωσε η εκπαιδεύτρια κα Κυριακίδου, μέσα από τα οποία αποκτήσαμε βαθύτερη γνώση για τους ποιοτικούς στόχους του προγράμματος, τα κριτήρια απονομής των ετικετών ποιότητας και τις διαδικασίες υλοποίησης ενός eTwinning project με συνέπεια και αποτελεσματικότητα.
Λόγω του ότι το πρόγραμμα βασιζόταν στο αναλυτικό πρόγραμμα του Ελληνικού σχολείου, αρχικά δεν υπήρχε η δυνατότητα ενσωμάτωσης σχολείων από άλλες χώρες, που αποτελεί και απαραίτητο κριτήριο βράβευσης στο eTwinning. Παρόλα αυτά, αποφασίσαμε να συνεχίσουμε την προσπάθεια, πιστεύοντας ακράδαντα ότι η αξία μιας μαθησιακής διαδικασίας μετριέται από την πρόοδο και την ανάπτυξη του εκπαιδευόμενου. Το project πέτυχε να οδηγήσει τους μαθητές ένα βήμα παραπέρα στην εκπαιδευτική τους πορεία, ενισχύοντας την ενεργή συμμετοχή, την αυτονομία και τη δημιουργικότητά τους.
Η συνεργασία με τους μαθητές και τα σχολεία ολοκληρώθηκε σε ένα άριστο κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού. Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό στη διαδικασία και το τελικό βιβλιαράκι αποτέλεσε προϊόν συλλογικής δουλειάς και δέσμευσης. Επιπλέον, διανεμήθηκαν πιστοποιητικά συμμετοχής σε όλους τους μαθητές, ενώ ιδιαίτερη αναγνώριση έλαβε ο μαθητής του οποίου η σελίδα επιλέχθηκε ως καλύτερη από τους συνεργαζόμενους συμμετέχοντες.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αποφασίσαμε να καταγράψουμε αυτή την εμπειρία και τα αποτελέσματά της σε μια επιστημονική δημοσίευση. Το περιοδικό «Νέος Παιδαγωγός» μας τίμησε φιλοξενώντας τη μελέτη μας στο 44ο τεύχος του, προσδίδοντας επιπλέον βαρύτητα και βιογραφική αξία στο έργο μας.
Τέλος, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προγράμματος eTwinning, η ολοκλήρωση της διαδικασίας περιελάμβανε και τη διοργάνωση εργαστηρίου, μέσω του οποίου μεταλαμπαδεύτηκε η μέθοδος σε ευρύτερο κοινό. Αρχικά σχεδιάζαμε να παρουσιάσουμε το εργαστήριο στο συνέδριο eTwinning, ωστόσο λόγω ανακατατάξεων στο Υπουργείο Παιδείας, αυτό δεν κατέστη εφικτό. Ως αποτέλεσμα, πραγματοποιήσαμε το εργαστήριο στο 11ο Διεθνές Συνέδριο του ΙΑΚΕ τον Μάιο του 2025, όπου το project μας τιμήθηκε με βραβείο καλύτερης εργασίας στον τομέα του, επιβεβαιώνοντας έτσι την επιστημονική και παιδαγωγική του αξία.
2.2 Συμμετέχοντες:
Στην υλοποίηση του παρόντος εκπαιδευτικού project συμμετείχαν δύο σχολικές μονάδες από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας, οι οποίες αποτέλεσαν το πλαίσιο εφαρμογής και αξιολόγησης της παρέμβασης. Το πρώτο σχολείο ήταν το Γυμνάσιο Πύργου Μονοφατσίου, που βρίσκεται στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Το δεύτερο σχολείο ήταν το Γυμνάσιο Αγίας Βαρβάρας, το οποίο λειτουργεί στην Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αθήνας. Η επιλογή αυτών των σχολείων έγινε με γνώμονα τόσο την ποικιλία των κοινωνικοπολιτισμικών πλαισίων όσο και τη δυνατότητα συνεργασίας με τις σχολικές διοικήσεις και τους εκπαιδευτικούς των συγκεκριμένων περιοχών.
Οι άμεσα εμπλεκόμενοι μαθητές στο πρόγραμμα ήταν κυρίως μαθητές της Α’ τάξης Γυμνασίου, καθώς η παρέμβαση σχεδιάστηκε και προσαρμόστηκε ειδικά για το επίπεδο και τις ανάγκες αυτής της ηλικιακής ομάδας. Ωστόσο, η εμπλοκή δεν περιορίστηκε αποκλειστικά στους μαθητές αυτούς. Η επιτυχής διεξαγωγή του εργαστηρίου στο πλαίσιο του 11ου Διεθνούς Συνεδρίου του ΙΑΚΕ το Μάιο του 2025 επέτρεψε τη συμμετοχή και μαθητών από άλλες τάξεις των σχολείων, διευρύνοντας έτσι το εύρος και το αντιπροσωπευτικό δείγμα της παρέμβασης. Η διεπιστημονική και διαβαθμισμένη αυτή προσέγγιση ενίσχυσε την ανταλλαγή εμπειριών και την εμπλοκή διαφορετικών ηλικιακών ομάδων, συμβάλλοντας στη βελτιστοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού και των μεθόδων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρότι το project ακολούθησε μια ποιοτική προσέγγιση, δεν πληρούσε τα χαρακτηριστικά διεθνούς συμμετοχής που απαιτούνται από το πλαίσιο του eTwinning για την επίσημη πιστοποίηση και βράβευση. Συγκεκριμένα, η απουσία σχολείων από άλλες χώρες αποτέλεσε περιορισμό, ο οποίος εν μέρει οφειλόταν στο γεγονός ότι το εκπαιδευτικό υλικό και το πρόγραμμα βασίζονταν στο ελληνικό αναλυτικό πρόγραμμα, με συνέπεια να μην είναι άμεσα προσαρμόσιμο ή λειτουργικό με άλλες εκπαιδευτικές πραγματικότητες. Παρόλα αυτά, η ομάδα υλοποίησης θεωρεί ότι το εγχείρημα αποτέλεσε σημαντική βάση για περαιτέρω ανάπτυξη και διεθνοποίηση.
Ο σχεδιασμός για το μέλλον προβλέπει την επανάληψη και διεύρυνση του project κατά την επόμενη σχολική χρονιά, με τη συμμετοχή σχολείων από το εξωτερικό. Με αυτόν τον τρόπο θα επιδιωχθεί η πλήρης συμμόρφωση με τα ποιοτικά κριτήρια και τις προδιαγραφές που θέτει η Ελληνική Εταιρεία eTwinning, ενισχύοντας την ανταλλαγή καλών πρακτικών και τη συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Παράλληλα, αναζητείται χρηματοδότηση για την αγορά απαραίτητου εξοπλισμού, που θα επιτρέψει την αναβάθμιση και περαιτέρω εμπλουτισμό της παρούσας ιδέας, δημιουργώντας προϋποθέσεις για την υλοποίηση ενός ακόμη πιο ολοκληρωμένου και καινοτόμου προγράμματος.
Η προοπτική αυτή δημιουργεί τις βάσεις για τη διεύρυνση του κοινωνικού και εκπαιδευτικού αντίκτυπου του έργου, ενθαρρύνοντας την ενεργό συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών από ένα ευρύτερο φάσμα σχολικών περιβαλλόντων και προωθώντας τη διακρατική συνεργασία και αλληλεπίδραση.
2.3 Μαθησιακοί στόχοι και δραστηριότητες:
Οι μαθησιακοί στόχοι του προγράμματος έχουν παρουσιαστεί αναλυτικότερα στις σχετικές προηγούμενες δημοσιεύσεις και εδώ αναφέρονται επιγραμματικά, στο πλαίσιο συνοπτικής παρουσίασης της εκπαιδευτικής παρέμβασης. Το πρόγραμμα είχε ως βασική επιδίωξη να εισαγάγει τους μαθητές του Γυμνασίου —καθώς και μαθητές των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού όπου αυτό ήταν δυνατό— σε έναν ευέλικτο, δημιουργικό και προσβάσιμο τρόπο διδασκαλίας του τεχνικού σχεδίου και της εικαστικής έκφρασης.
Μεταξύ των βασικών στόχων περιλαμβάνονταν η ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η οπτική αντίληψη, η χωρική κατανόηση, η ακρίβεια στη γραφή και η αισθητική ευαισθητοποίηση. Παράλληλα, δόθηκε έμφαση στη συνεργασία και τη βιωματική μάθηση, με στόχο την καλλιέργεια της δημιουργικότητας και της αυτοέκφρασης των μαθητών.
Οι δραστηριότητες περιλάμβαναν εισαγωγικά μαθήματα τεχνικού σχεδίου με διαδραστικά μέσα, εφαρμογές σχεδιασμού με αφετηρία την καθημερινότητα των παιδιών, καθώς και διαθεματικές εργασίες που συνέδεαν το τεχνικό σχέδιο με τις τέχνες, την ιστορία και τη φαντασία. Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε σε δραστηριότητες φιλικές προς τα παιδιά, που ενίσχυαν το ενδιαφέρον και την εμπλοκή τους.
Στο πλαίσιο του εργαστηρίου που υλοποιήθηκε στο Διεθνές Συνέδριο του ΙΑΚΕ, διαπιστώθηκε ότι αυτού του είδους η διδακτική προσέγγιση όχι μόνο ενδυναμώνει τη μαθησιακή εμπειρία, αλλά μπορεί να αποτελέσει και έναυσμα για περαιτέρω ενασχόληση των μαθητών με τις τεχνικές και καλλιτεχνικές δεξιότητες, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας πιο ολιστικής, παιδοκεντρικής και διαθεματικής εκπαιδευτικής κουλτούρας.
3. Παιδαγωγική και Μεθοδολογική Προσέγγιση
Η παιδαγωγική και μεθοδολογική προσέγγιση του προγράμματος στηρίχθηκε στις αρχές της συνεργατικής και βιωματικής μάθησης, τόσο κατά την υλοποίηση των δραστηριοτήτων με τους μαθητές όσο και κατά τη φάση της διάχυσης, μέσω του εργαστηρίου για εκπαιδευτικούς. Κεντρικός στόχος ήταν η ενίσχυση της ενεργής συμμετοχής όλων των εμπλεκόμενων μερών, με έμφαση στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού μαθησιακού περιβάλλοντος, όπου κάθε συμμετέχων θα μπορούσε να συμβάλει δημιουργικά.
Μετά την εισαγωγή στις βασικές δεξιότητες εκπόνησης τεχνικών σχεδίων, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση σε συνεργατικές δραστηριότητες. Ενδεικτικά, οι μαθητές εργάστηκαν από κοινού για τη δημιουργία ενός μικρού βιβλίου (class magazine), το οποίο αποτέλεσε τόσο εργαλείο αναστοχασμού όσο και δημιουργικής έκφρασης. Παράλληλα, στο πλαίσιο του εργαστηρίου, οι εκπαιδευτικοί συνεργάστηκαν στη συνδημιουργία παιδαγωγικών δραστηριοτήτων, αξιοποιώντας την εμπειρία τους και ανταλλάσσοντας καλές πρακτικές.
Η προσέγγιση ήταν έντονα διαθεματική, ενσωματώνοντας στοιχεία από διάφορα γνωστικά πεδία. Χρησιμοποιήθηκαν δεξιότητες γλωσσικού και ψηφιακού γραμματισμού, λογικής σκέψης, δημιουργικής έκφρασης, αλλά και κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες, όπως η συνεργασία, η αυτενέργεια και η επικοινωνία. Οι αρχές της ολιστικής και παιδοκεντρικής εκπαίδευσης διαπέρασαν οριζόντια όλη τη μαθησιακή διαδικασία.
Η αξιολόγηση πραγματοποιήθηκε σε δύο επίπεδα. Στη φάση της εκμάθησης, η αξιολόγηση των μαθητών συνδύασε την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού με την αυτοαξιολόγηση των ίδιων των μαθητών, μέσω ανάλυσης και σχολιασμού φωτογραφικού υλικού από τα έργα τους. Στη δεύτερη φάση, αξιοποιήθηκε η αξιολόγηση από ομηλίκους, καθώς μαθητές του συνεργαζόμενου σχολείου αξιολόγησαν το υλικό που παρήγαγαν οι συνομήλικοί τους.
Όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς και τους υπόλοιπους συμμετέχοντες στο εργαστήριο, εφαρμόστηκε μια μικτή προσέγγιση αυτοαξιολόγησης και αξιολόγησης από ομότιμους, εστιάζοντας κυρίως στην ποιότητα του τελικού παραγόμενου υλικού. Ο εισηγητής του εργαστηρίου λειτούργησε καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ως εμψυχωτής και συντονιστής, υποστηρίζοντας ενεργά τη δημιουργική και συνεργατική διάθεση των συμμετεχόντων.
4. Προϊόντα του Project.
4.1 Η δημοσίευση:
Ένα από τα κύρια προϊόντα του παρόντος eTwinning project ήταν η επιστημονική δημοσίευση που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024 στο περιοδικό *Νέος Παιδαγωγός*. Το συγκεκριμένο περιοδικό αποτελεί ένα από τα πλέον καταξιωμένα και έγκυρα περιοδικά στον χώρο της παιδαγωγικής επιστήμης στην Ελλάδα, με σαφή διεθνή προσανατολισμό και αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης. Η επιλογή του περιοδικού ενίσχυσε τη διάχυση του παραγόμενου έργου τόσο στο ακαδημαϊκό όσο και στο εκπαιδευτικό πεδίο, εξασφαλίζοντας τη μέγιστη δυνατή απήχηση των αποτελεσμάτων σε ένα ευρύ φάσμα επαγγελματιών της εκπαίδευσης.
Η δημοσίευση εστιάζει στην τεκμηριωμένη ανάλυση της διδακτικής προσέγγισης, των παιδαγωγικών μεθόδων που εφαρμόστηκαν, καθώς και των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τη συνεργασία μαθητών και εκπαιδευτικών μέσα από το πλαίσιο του project. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις έννοιες της συνεργατικής και διαθεματικής μάθησης, καθώς και στην αξιοποίηση καινοτόμων και δημιουργικών πρακτικών, όπως η παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού από τους ίδιους τους μαθητές και η ανάπτυξη δεξιοτήτων οπτικοποίησης μέσω της τεχνικής σχεδίασης.
Η δημοσίευση λειτουργεί όχι μόνο ως τεκμηρίωση του έργου αλλά και ως εργαλείο ανατροφοδότησης για εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να υιοθετήσουν παρόμοιες πρακτικές. Μέσα από την παρουσίαση των αποτελεσμάτων, επιδιώκεται η ανάδειξη καλών πρακτικών, η καλλιέργεια πνεύματος συνεργασίας και η ενίσχυση της διασχολικής και διαπολιτισμικής δικτύωσης, που συνιστούν βασικούς στόχους των δράσεων eTwinning.
4.2 Το εργαστήριο: Σκοπός, δομή και ανατροφοδότηση των συμμετεχόντων
Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 11ου Διεθνούς Συνεδρίου του ΙΑΚΕ (Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών), ενός σημαντικού επιστημονικού θεσμού στον ελληνικό χώρο, με κύρος στον τομέα των παιδαγωγικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Η διοργάνωση αυτή προσέφερε ένα γόνιμο περιβάλλον για την παρουσίαση και δοκιμή εκπαιδευτικών πρακτικών με ευρύτερη εφαρμογή στην τυπική και μη τυπική εκπαίδευση.
Σκοπός του εργαστηρίου ήταν αφενός να παρουσιαστούν οι μεθοδολογικές αρχές και τα εκπαιδευτικά εργαλεία που αξιοποιήθηκαν κατά την υλοποίηση του eTwinning project, και αφετέρου να ενεργοποιηθούν οι συμμετέχοντες μέσα από βιωματικές δραστηριότητες, συζητήσεις και ανταλλαγή εμπειριών. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις αρχές της συνεργατικής και διαθεματικής μάθησης, στη χρήση τεχνικών σχεδίασης ως παιδαγωγικού μέσου, αλλά και στην εμπλοκή των μαθητών ως δημιουργών του διδακτικού υλικού.
Η δομή του εργαστηρίου βασίστηκε σε τρεις φάσεις: θεωρητική εισαγωγή στις παιδαγωγικές αρχές του project, πρακτική εφαρμογή μέσω ομαδοσυνεργατικών δραστηριοτήτων και, τέλος, συλλογή και συζήτηση ανατροφοδότησης από τους συμμετέχοντες. Η ενεργός συμμετοχή των παρευρισκομένων και οι προτάσεις τους συνέβαλαν καθοριστικά στην αποτίμηση και στη μελλοντική εξέλιξη του project, προσφέροντας νέες ιδέες και επιβεβαιώνοντας τη σημασία της ενσώματης και βιωματικής μάθησης στην εκπαιδευτική διαδικασία.
5. Ανάλυση και Αναστοχασμός
Το πρόγραμμα αποτέλεσε το πρώτο μακροχρόνιο project των δημιουργών και, ως εκ τούτου, μια σημαντική εμπειρία μάθησης και επαγγελματικής ανάπτυξης. Μέσα από την πορεία υλοποίησης, καλλιεργήθηκε η ικανότητα σχεδιασμού, οργάνωσης και εφαρμογής ενός παιδαγωγικού προγράμματος με βάση τις αρχές της ενεργητικής μάθησης και της διεπιστημονικής προσέγγισης. Το έργο ανέδειξε τη σημασία της ενσωμάτωσης της συνεργατικής μάθησης στην τάξη, της αξιοποίησης της δημιουργικότητας και της οπτικοποίησης ως παιδαγωγικού εργαλείου (Krajcik & Blumenfeld, 2006).
Η διαδικασία εφαρμογής του προγράμματος αποκάλυψε τις δυσκολίες που συνδέονται με την έλλειψη εμπειρίας σε επίπεδο διαχείρισης χρονοδιαγραμμάτων, χρηματοδότησης, αλλά και τεχνικού εξοπλισμού, επιβεβαιώνοντας ευρήματα σχετικών μελετών που αναφέρουν ότι η εφαρμογή καινοτόμων προσεγγίσεων συχνά σκοντάφτει σε υλικούς και οργανωτικούς περιορισμούς (Fullan, 2007). Παρότι τα κριτήρια ποιότητας του eTwinning έγιναν πλήρως κατανοητά μόνο στο τέλος της διαδικασίας, η ανατροφοδότηση που δόθηκε αποτέλεσε χρήσιμο εργαλείο αναστοχασμού για μελλοντικά έργα που επιδιώκουν πιστοποίηση και διεθνή διάχυση.
Επιπλέον, το πρόγραμμα αποτέλεσε αφετηρία για περαιτέρω έρευνα και παραγωγή επιστημονικού έργου, καθώς ενέπνευσε δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά και συμμετοχές σε συνέδρια, γεγονός που ενισχύει τη σύνδεση της σχολικής πράξης με την ακαδημαϊκή κοινότητα (Cochran-Smith & Lytle, 2009). Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών και μαθητών καλλιέργησε επίσης δεξιότητες μετασχηματιστικής μάθησης, όπου οι συμμετέχοντες αναστοχάστηκαν τις εμπειρίες τους, αξιολόγησαν τις πρακτικές τους και πρότειναν βελτιώσεις (Mezirow, 2000).
Τέλος, το project ενίσχυσε την εξ αποστάσεως συνεργασία μεταξύ ερευνητών και εκπαιδευτικών, στοιχείο κρίσιμο στη σύγχρονη εποχή της ψηφιακής εκπαίδευσης. Η εμπειρία αυτή καταγράφηκε ως παρακαταθήκη για μελλοντικές εφαρμογές εκπαιδευτικών δράσεων, θέτοντας τις βάσεις για τη δημιουργία έργων που ενσωματώνουν τις αρχές της συμπεριληπτικής, βιωματικής και συνεργατικής μάθησης.
6. Συμπεράσματα και Προοπτικές
Το παρόν project πέτυχε ουσιαστικά τον βασικό του στόχο, που ήταν η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών μέσω της ενεργούς συμμετοχής και της εφαρμογής καινοτόμων παιδαγωγικών πρακτικών. Η εμπειρία που αποκόμισαν οι εκπαιδευτικοί επέτρεψε την επαφή με νέους διδακτικούς κόσμους και την υιοθέτηση δημιουργικών μεθόδων διδασκαλίας, κάτι που συνάδει με την προσέγγιση της δια βίου μάθησης και της επαγγελματικής ανάπτυξης όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Day, 2018; Opfer & Pedder, 2011). Παρά το γεγονός ότι το project δεν απέσπασε αρχικά βραβεία ποιότητας από το eTwinning, η μετέπειτα αναγνώρισή του από δευτερεύουσες πηγές αποδεικνύει ότι η καινοτομία και η επιστημονική πρόοδος συχνά απαιτούν τη διάνοιξη νέων δρόμων και την υπέρβαση των καθιερωμένων προτύπων (Fullan, 2016). Η επιμονή και η ανατροφοδότηση των εκπαιδευτικών αποτέλεσαν κρίσιμους παράγοντες για αυτή την επιτυχία, υπογραμμίζοντας τη σημασία της συμμετοχικής μάθησης και της ανατροφοδότησης στην εκπαιδευτική πράξη (Hattie & Timperley, 2007).
Σε επίπεδο επιστημολογίας, το project παρουσιάζει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης και ανάπτυξης. Οι δημιουργοί του σκοπεύουν να επανέλθουν με μια ανανεωμένη εκδοχή, η οποία θα ενσωματώνει νέες τεχνολογίες όπως ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη, με στόχο τη διαρκή αναβάθμιση της καινοτομίας και της χρηστικότητας του προγράμματος (Luckin et al., 2016). Η ενσωμάτωση αυτών των τεχνολογιών αναμένεται να ενισχύσει την εκπαιδευτική εμπειρία, να διευρύνει τις δυνατότητες εξατομίκευσης της μάθησης και να αναβαθμίσει την αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων (Holmes et al., 2019). Επιπλέον, η γνώση των προτύπων ποιότητας που θέτει η eTwinning παρέχει πλέον τη δυνατότητα να σχεδιαστεί μια αναβαθμισμένη έκδοση του project, η οποία θα πληροί αυστηρά τα διεθνή πρότυπα και θα ανταποκρίνεται σε ένα ευρύτερο, διεθνές κοινό (European Commission, 2020).
Συνολικά, το project συνιστά μια σημαντική βάση για μελλοντική έρευνα και εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών στην εκπαιδευτική κοινότητα. Η προοπτική ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών και η δέσμευση για συνεχή βελτίωση αντανακλούν τις σύγχρονες τάσεις στην εκπαιδευτική έρευνα, που τονίζουν τη σημασία της ευελιξίας και της προσαρμοστικότητας στη διαρκώς εξελισσόμενη ψηφιακή εποχή (Kimmons, 2020). Με αυτή την προσέγγιση, το project έχει τη δυνατότητα να συμβάλει ουσιαστικά στην αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και στην προαγωγή της συνεργασίας σε διεθνές επίπεδο.
Βιβλιογραφία
Σκαρβελάκης Β. Κατεργιαννάκης Ε. (2024). Παραγωγή Προσαρμοσμένου Εκπαιδευτικού Υλικού Τεχνολογίας στα Etwinning projects:Μια Μελέτη Περίπτωσης για Μαθητές με Μαθησιακές δυσκολίες. Νέος Παιδαγωγός,44,287-302
Σκαρβελάκης Β.(2025). Καινοτόμες Μέθοδοι Εκμάθησης Σχεδιασμού.Δημιουργία Προσαρμοσμένου Εκπαιδευτικού Υλικού για Μαθητές Γυμνασίου.Εργαστήριο.11ο διεθνές επιστημονικό συνέδριο ΙΑΚΕ.Ηράκλειο.(υπό δημοσίευση- Βραβείο Καλύτερης Επιστημονικής Εργασίας στην ενότητα Διδακτικές Προτάσεις- Διδακτικά σενάρια)
Cochran-Smith, M., & Lytle, S. L. (2009). Inquiry as stance: Practitioner research for the next generation. Teachers College Press.
Day, C. (2018). Professional learning through reflective practice. Routledge.
European Commission. (2020). eTwinning Quality Label Guide. [https://ec.europa.eu/education/etwinning](https://ec.europa.eu/education/etwinning)
Fullan, M. (2007). The new meaning of educational change (4th ed.). Teachers College Press.
Fullan, M. (2016). The new meaning of educational change. Teachers College Press.
Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of Educational Research, 77(1), 81–112.
Holmes, W., Bialik, M., & Fadel, C. (2019). Artificial intelligence in education: Promises and implications for teaching and learning. Center for Curriculum Redesign.
Jimoyannnis A.(2015).Digital Literacy and adult learners. University of Peloponnese.
Kimmons, R. (2020). The digital transformation of teaching and learning. Springer.
Krajcik, J. S., & Blumenfeld, P. C. (2006). Project-Based Learning. In R. K. Sawyer (Ed.), The Cambridge handbook of the learning sciences (pp. 317–333). Cambridge University Press.
Luckin, R., Holmes, W., Griffiths, M., & Forcier, L. B. (2016). Intelligence unleashed: An argument for AI in education. Pearson.
Mezirow, J. (2000). Learning as transformation: Critical perspectives on a theory in progress. Jossey-Bass.
Opfer, V. D., & Pedder, D. (2011). Conceptualizing teacher professional learning. Review of Educational Research, 81(3), 376–407.
Tomlinson, C. A. (2017). How to Differentiate Instruction in Academically Diverse Classrooms. ASCD.
