Η χρήση του Διαδικτύου στην Καθημερινή Ζωή Μαθητών 8-12 Ετών Αποτελέσματα Διασχολικής Έρευνας

  Ευαγγελία Σαρίγκολη, Κάζη Βασιλική

 Εκπαιδευτικός ΠΕ06, 2^ο Δημοτικό Σχολείο Γιαννιτσών «Αλεξάνδρειο»,

  Εκπαιδευτικός ΠΕ86, 7^ο Δημοτικό Σχολείο Αλίμου «Μέγας Αλέξανδρος»

 email: evsarig@sch.gr,  vickykazi@yahoo.gr

Εισαγωγή

Το διαδίκτυο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, επηρεάζοντας σημαντικά τόσο την καθημερινότητα όσο και την εκπαίδευση των μαθητών. Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος eTwinning: “Stay Alert for Everything Online”, πραγματοποιήθηκε έρευνα σε μαθητές ηλικίας 8-12 ετών από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, με στόχο να διερευνηθούν οι συνήθειες χρήσης του διαδικτύου στην καθημερινή τους ζωή. Η έρευνα βασίστηκε σε ένα online ερωτηματολόγιο (https://forms.gle/L1NExMQg3hNAYVHh9), στο οποίο συμμετείχαν παιδιά από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για τις συνήθειες τους και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.

Λέξεις κλειδιά: έρευνα, διαδίκτυο

Στόχοι της Έρευνας

Η έρευνα είχε ως κύριο στόχο να καταγράψει τις ώρες που αφιερώνουν τα παιδιά στο διαδίκτυο, τις δραστηριότητες που προτιμούν, καθώς και τις απόψεις τους για την ασφάλεια και την επίδραση του διαδικτύου στην καθημερινότητά τους. Ειδικότερα, επιδιώξαμε να εξετάσουμε:

1. Τη συχνότητα και διάρκεια της χρήσης του διαδικτύου τόσο τις καθημερινές όσο και τα σαββατοκύριακα.
2. Τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιούν το διαδίκτυο.
3. Διαδικτυακές Επιλογές: Τι Αρέσει και Τι Δεν Αρέσει στα Παιδιά
4. Την επίγνωση των κινδύνων που κρύβει το διαδίκτυο.
5. Τη συμβολή των γονέων (στήριξη και έλεγχος) των παιδιών στη χρήση του διαδικτύου. Οι περισσότεροι μάλλον παρέχουν στήριξη και έλεγχο στην επιτήρηση του διαδικτύου, παρ’όλα αυτά, η βασική προτεραιότητα  των  γονιών είναι  η  ψυχαγωγία  και  κατόπιν  η  εκπαίδευση  και  η εξοικείωση των παιδιών τους με τις νέες τεχνολογίες (Κασιμίδου, 2023) .

Θεωρητικό πλαίσιο

Οι πυλώνες πάνω στους οποίους βασιστήκαμε στην περίπτωση της έρευνας για τις συνήθειες χρήσης του διαδικτύου από μαθητές ηλικίας 8-12 ετών περιλαμβάνουν:

• Ψυχολογία της Χρήσης του Διαδικτύου: μελέτη και κατανόηση  της συμπεριφοράς των παιδιών, καθώς και στις επιπτώσεις που έχει η διαδικτυακή αλληλεπίδραση στην ψυχολογική και κοινωνική τους ανάπτυξη (ανάπτυξη ταυτότητας, αλληλεπίδραση, μάθηση, ψυχική υγεία)
• Εκπαιδευτική Τεχνολογία και πως  μπορεί να ενσωματωθεί στην εκπαίδευση και να βελτιώσει τη μαθησιακή διαδικασία ( διαδραστικότητα, πρόσβαση σε πόρους) (Ιορδανόπουλος, 2024)
• Κοινωνιολογία του Διαδικτύου: κοινωνική αλληλεπίδραση και πολιτισμικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά π.χ. κοινωνικές δομές ή πολιτισμικές αξίες. Είναι ένα πολύπλοκο πεδίο που απαιτεί προσεκτική παρακολούθηση και καθοδήγηση. Η κατανόηση των κοινωνικών επιπτώσεων της διαδικτυακής αλληλεπίδρασης μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση υγιών σχέσεων και στην υποστήριξη της κοινωνικής ανάπτυξης των παιδιών (Σταματοπούλου, 2019).
• Ασφάλεια στο Διαδίκτυο καθώς η  εκπαίδευση για την ασφάλεια στο διαδίκτυο είναι απαραίτητη για να εξοπλίσει τα παιδιά με τις γνώσεις και τις δεξιότητες που χρειάζονται για να περιηγηθούν με ασφάλεια στο ψηφιακό περιβάλλον (Ξηροκώστας, 2017).
• Διαπολιτισμική Εκπαίδευση με διερεύνηση των διαφορών στις διαδικτυακές συνήθειες μεταξύ παιδιών από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα  επηρεαζόμενες από παράγοντες όπως οι αξίες, οι παραδόσεις, η οικογενειακή δομή και η κοινωνική τους κατάσταση. Διαφορές παρουσιάζονται σε προτιμήσεις περιεχομένου, στην ασφάλεια και ιδιωτικότητα, στην πρόσβαση στην τεχνολογία και σε εκπαιδευτικές συνήθειες.

Διεξαγωγή της έρευνας

Τα παιδιά από διάφορες ηλικιακές ομάδες από 8 – 12 ετών και από διάφορες χώρες συμπλήρωσαν το online ερωτηματολόγιο και κατόπιν προχώρησαν στην ανάλυση και επεξεργασία δεδομένων του. Αρχικά, εξήγαγαν τα δεδομένα από το Google Form, και στη συνέχεια χρησιμοποιήσαν εργαλεία ανάλυσης για να ερμηνεύσουν τα αποτελέσματα. Ανέλυσαν τα ποσοστά, τους μέσους όρους και έγινε γραφική αναπαράσταση (πίτες, ραβδογράμματα).

Αποτελέσματα της Έρευνας

Από τις απαντήσεις που συλλέχθηκαν, προέκυψαν ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με τον τρόπο που τα παιδιά αυτής της ηλικίας αλληλεπιδρούν με το διαδίκτυο.

Στην έρευνα συμμετείχαν 115 παιδιά όπου το 92,2% ήταν ηλικίας 11-12 ετών. Η έρευνα έδειξε ότι το 69,6% ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο στην ηλικία των 8 ετών.

 

1. Συχνότητα και Διάρκεια Χρήσης

To 31,3% των μαθητών/τριων ανέφερε ότι χρησιμοποιεί το διαδίκτυο καθημερινά, με τη μέση διάρκεια χρήσης να κυμαίνεται από 1 έως 2 ώρες την ημέρα. Το 19,1% των παιδιών δήλωσε ότι αφιερώνει 5-6 ώρες καθημερινά στο διαδίκτυο, γεγονός που αναδεικνύει την αυξανόμενη εξάρτηση από τις ψηφιακές πλατφόρμες και τη σημαντικότητα της εκπαίδευσης για την ασφαλή και υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου. Παρατηρούμε ότι τα σαββατοκύριακα οι ώρες αυξάνονται σε 7-8 ανά ημέρα σε ένα ποσοστό της τάξης  του 16,5%.

2. Λόγοι χρήσης του Διαδικτύου

Στην ερώτηση για τους βασικούς λόγους χρήσης του διαδικτύου, το 78,3% των παιδιών απάντησε ότι το χρησιμοποιούν για να παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια, το 72,2% για να παρακολουθούν ταινίες και βίντεο και το 70,4% να ακούνε μουσική. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το 50,4% των παιδιών χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να παραμείνουν συνδεδεμένα με τους φίλους τους, καθώς αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, που αποτελεί σημαντική διάσταση της ψηφιακής ζωής τους. Αυτή η τάση αναδεικνύει τη σημασία της ψυχαγωγίας και της κοινωνικής δικτύωσης ως βασικές ανάγκες των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο.

 

Εικόνα 4

3. Διαδικτυακές Επιλογές: Τι Αρέσει και Τι Δεν Αρέσει στα Παιδιά

Τα πράγματα που αρέσουν περισσότερο στα παιδιά κατά τη χρήση του Διαδικτύου αποδείχτηκε πως είναι:

Τα παιχνίδια: Τα παιδιά απολαμβάνουν τα διαδικτυακά παιχνίδια, τα οποία τους προσφέρουν διασκέδαση, πρόκληση και ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση μέσω διαδικτυακών κοινοτήτων.

Την παρακολούθηση ταινιών και βίντεο: Η παρακολούθηση ταινιών, σειρών και βίντεο είναι μια από τις πιο δημοφιλείς δραστηριότητες, καθώς προσφέρει ψυχαγωγία και εκπαίδευση.

Την ακρόαση μουσικής: Τα παιδιά ακούνε μουσική online, κάτι που ενισχύει την προσωπική τους έκφραση και τις συναισθηματικές τους ανάγκες.

Ενώ τα πράγματα που αρέσουν λιγότερο στα παιδιά κατά τη χρήση του διαδικτύου περιλαμβάνουν:

Την ύπαρξη «κακών» και αγενών ανθρώπων: Η επαφή με άτομα που εκφοβίζουν, είναι αγενή ή προσβλητικά, αποτελεί σημαντική ανησυχία για τα παιδιά. Αυτή η εμπειρία μπορεί να τους προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα και να τους κάνει να αισθάνονται ανασφάλεια ή φόβο.

Την υπερβολική διαφήμιση: Η υπερβολική παρουσία διαφημίσεων, ιδιαίτερα σε βίντεο ή εφαρμογές, μπορεί να προκαλέσει ενόχληση και να αποσπάσει την προσοχή των παιδιών από τις δραστηριότητες που τα ενδιαφέρουν.

4. Την Επίγνωση των κινδύνων που κρύβει το Διαδίκτυο

Το 21,7% των παιδιών είχαν αρνητική εμπειρία κατά τη χρήση τους στο Διαδίκτυο η οποία έδειξε ότι είτε σχετιζόταν με κάποιο ακατάλληλο περιεχόμενο που είχαν δει κατά την πλοήγησή τους είτε είχαν αποκαλύψει τις προσωπικές τους πληροφορίες που δεν έπρεπε.

Η ερώτηση που αφορούσε τη δήλωση: «Το Διαδίκτυο είναι ένα επικίνδυνο μέρος για τα παιδιά» έλαβε θετική απάντηση σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, υποδεικνύοντας την ανησυχία των παιδιών για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στον ψηφιακό κόσμο, όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός, η έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο και οι κίνδυνοι από αγνώστους.

5. Τη συμβολή των γονέων των παιδιών στη χρήση του διαδικτύου

Στην ερώτηση σχετικά με τους κανόνες που θέτουν οι γονείς για τη χρήση του διαδικτύου, οι περισσότερες απαντήσεις ανέφεραν ότι οι γονείς δεν επιτρέπουν:

• Την ανάρτηση προσωπικών πληροφοριών.
• Την επικοινωνία με αγνώστους.

Ωστόσο, μικρό ήταν το ποσοστό που ανέφερε ότι οι γονείς επιβάλλουν κανόνες όπως:

• Περιορισμό της χρήσης του διαδικτύου σε συγκεκριμένες ώρες την ημέρα.
• Απαγόρευση της χρήσης χωρίς προηγούμενη άδεια.

Αυτό δείχνει ότι, παρόλο που οι γονείς εστιάζουν στην προστασία της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας, δεν εφαρμόζουν αυστηρά όρια στον χρόνο και στη συχνότητα της χρήσης, αφήνοντας περιθώρια για υπερβολική χρήση.

Στην ερώτηση για το πώς οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο με ασφάλεια, οι πιο δημοφιλείς απαντήσεις που έδωσαν τα παιδιά ήταν:

• Να τα διδάξουν για την ασφάλεια στο διαδίκτυο: Παροχή γνώσεων σχετικά με κινδύνους και καλές πρακτικές.
• Να θέσουν κανόνες για ασφαλή χρήση: Καθορισμός ξεκάθαρων ορίων και οδηγιών.

Μικρότερα ποσοστά απάντησαν:

• Να τους πουν τι πρέπει να κάνουν όταν είναι συνδεδεμένοι: Συμβουλές για άμεση λήψη αποφάσεων σε δύσκολες καταστάσεις.
• Να παρακολουθούν την online δραστηριότητά τους: Εποπτεία για έλεγχο της ασφαλούς συμπεριφοράς.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι τα παιδιά εκτιμούν περισσότερο την καθοδήγηση και τους κανόνες, παρά τον άμεσο έλεγχο, υπογραμμίζοντας τη σημασία της εμπιστοσύνης και της εκπαίδευσης.

Συμπεράσματα και Προτάσεις

Η έρευνα ανέδειξε τη σημαντική θέση που κατέχει το διαδίκτυο στην καθημερινή ζωή των μαθητών ηλικίας 8-12 ετών. Παρόλο που το διαδίκτυο προσφέρει πολλές δυνατότητες για εκπαίδευση και ψυχαγωγία, χρειάζεται να ενισχυθεί η εκπαίδευση των μαθητών γύρω από θέματα ασφάλειας, ορθή χρήση και ισορροπία μεταξύ της διαδικτυακής και της πραγματικής ζωής.

Μερικές προτάσεις που προκύπτουν από την έρευνα είναι:

- Η εισαγωγή προγραμμάτων εκπαίδευσης γύρω από την ασφαλή χρήση του διαδικτύου στα σχολεία.

- Η ενθάρρυνση των παιδιών να αφιερώνουν χρόνο σε δημιουργικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες online, μειώνοντας τη χρήση για ψυχαγωγικούς σκοπούς.

- Η προώθηση του διαλόγου μεταξύ γονέων, εκπαιδευτικών και μαθητών σχετικά με τη σωστή και ασφαλή χρήση του διαδικτύου.

Το eTwinning, μέσα από πρωτοβουλίες όπως αυτή η έρευνα, συνεχίζει να προάγει τη συνειδητή και ασφαλή χρήση του διαδικτύου από τις νεότερες γενιές, ενισχύοντας την ευαισθητοποίηση και τη συνεργασία μεταξύ μαθητών από διαφορετικές χώρες και πολιτισμούς.

Αναφορές

Ιορδανόπουλος, Γ. Τα ψηφιακά εργαλεία ως μέσο βελτίωσης της διδασκαλίας και της μάθησης στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Ξηρόκωστας, Ν. (2017).. Οι έφηβοι σαν μελλοντικοί «ηλεκτρονικοί» καταναλωτές. Μελέτη της συμπεριφοράς των εφήβων στο περιβάλλον του διαδικτύου.

Κασιμόδου, Α. (2023). Τα είδη της γονεϊκής επιτήρησης κατά τη χρήση του διαδικτύου από παιδιά προσχολικής ηλικίας: μία εμπειρική μελέτη. Διάλογοι! Θεωρία και πράξη στις επιστήμες αγωγής και εκπαίδευσης, 2023, 9: 227-246.

Σταματοπούλου, Α. ( 2019). «Χρήση των ηλεκτρονικών μέσων από τα παιδιά με ΔΑΦ. Η διδασκαλίας της ορθής χρήσης του διαδικτύου μέσω των κοινωνικών ιστοριών σε έναν έφηβο με ΔΑΦ.»