Συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί: Ντούρου Αγλαΐα, Φιλόλογος aglaiantourou@gmail.com
Τζαφλίδη Αλεξάνδρα, Φιλόλογος alexa.tzaf@gmail.com, Σιαράβα Αγγελική, Θεολόγος ansiarava@yahoo.gr
Σταύρου Όλγα, Φυσικός olgastaurou@gmail.com, Γκούβελου Ελένη, Φιλόλογος Ε.Α.Ε elen_gouv_87@hotmail.com ( 3ο Γυμνάσιο Ιωαννίνων)
Συμμετέχοντες μαθητές: 20 (10 ενεργά και 9 βουβά πρόσωπα)
Περίληψη
Η παρούσα εισήγηση είναι το αποτέλεσμα της συμμετοχής του σχολείου μας σε προσομοίωση μαθητικού συνεδρίου με τίτλο: «Πάρε τη λέξη μου δώσ’ μου το χέρι σου: Ορθώνοντας τον λόγο μας ενάντια στη βία», που συνδιοργάνωσε ο Τομέας Κλασικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και η Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ηπείρου. Εστιάζει στο θέμα της βίας της οποίας η πρόληψη γίνεται μέσω της γνώσης και επιτρέπει στον καθένα από μας να την αναγνωρίζει σε οποιαδήποτε έκφανσή της και να βρίσκει τρόπους να την προλαμβάνει. Οι μαθητές σε ρόλο ερευνητή, μελετώντας έργα της Αρχαίας, κυρίως, Ελληνικής Γραμματείας και επεξεργαζόμενοι με κριτικό τρόπο τις πηγές, εντόπισαν τη βία και επιχειρηματολόγησαν ενάντια σε αυτή. Αναζήτησαν μέσα στα διδασκόμενα κείμενα της Ελληνικής Γραμματείας την «αντιπρόταση» σε κάθε κακό, τη «γιατρειά» της άρρωστης ψυχής, την καταλαγή των παθών που αναπόφευκτα ταλανίζουν κάθε άνθρωπο και προσπάθησαν να χτίσουν μέσω αυτών ο καθένας το δικό του έρεισμα, που θα του επιτρέψει να συνεχίζει τη ζωή του λύνοντας «κόμπους» και πλάθοντας όνειρα. Μια παρέα μαθητών όλων των τάξεων, λοιπόν, έχουν προσκληθεί από τους καθηγητές τους να συμμετάσχουν σε μαθητικό συνέδριο με θέμα τη βία. Με τις σημειώσεις τους και τα διδακτικά τους εγχειρίδια στα χέρια ανταμώνουν, προκειμένου να εντοπίσουν στα έργα του Ομήρου, στα Δελφικά παραγγέλματα, στους λόγους του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου ακόμη και στους νόμους του Νεύτωνα, γερές δόσεις αντίδοτου στη βία.
Λέξεις κλειδιά: βία, διερευνητική μάθηση, δραματοποίηση
Εισαγωγή
Η αξιοποίηση των Ανθρωπιστικών Σπουδών ως «αντίδοτο» στη βία και ως προάγγελος ειρηνικής συνύπαρξης είναι μια εξαιρετικά δημιουργική και επίκαιρη προσέγγιση. Οι μαθητές/τριες σε ρόλο ερευνητή θα ανακαλύψουν την ομορφιά και τη διαχρονικότητα των κλασικών κειμένων και θα κατανοήσουν καλύτερα την ανθρώπινη φύση. Ακολούθως θα προχωρήσουν στην κατασκευή ενός δρώμενου κατά το οποίο θα συνδιαλέγονται προκειμένου να εντοπίσουν στα έπη του Ομήρου, στα εκκλησιαστικά κείμενα και στους νόμους του Νεύτωνα ισχυρά και ηχηρά αντίδοτα στη βία. Αυτός ο τρόπος προσέγγισης θα επιτρέψει στους μαθητές να αλληλεπιδράσουν με τα κείμενα, θα επιβεβαιώσει και θα ενισχύσει τη διαθεματική προσέγγιση με τις επιστήμες της Φυσικής και της θεολογίας και θα τους βοηθήσει να τα κατανοήσουν βαθύτερα.
Ο κάθε συμμετέχων μαθητής/τρια μέσα από τη θεατρική έκφραση μαθαίνει να ελέγχει τα συναισθήματά του και να βαθαίνει την αυτογνωσία του. Με αυτόν τον τρόπο, βελτιώνει και αναπτύσσει τις επικοινωνιακές του δεξιότητες και κινητοποιείται να εκφραστεί ποικιλοτρόπως ενισχύοντας την δημιουργικότητά του. Η συμμετοχή στην ομάδα αυτή και μαθητών της Ειδικής Αγωγής και εκπαίδευσης βοηθά σημαντικά στην καλλιέργεια της συμπερίληψης, της ενσυναίσθησης και της αποδοχής της διαφορετικότητας.
Η απόφαση για διαθεματική προσέγγιση ήταν το αποτέλεσμα συζητήσεων των μαθητών με αφορμή τη διδασκαλία των νόμων του Νεύτωνα και της επιρροής που άσκησε στην ψυχή τους η ακρόαση των λόγων του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου κατά τη διάρκεια της Γιορτής των Τριών Ιεραρχών. Κατανόησαν έτσι ότι η έννοια της δράσης και της αντίδρασης αποτελεί έναν θεμελιώδη νόμο της φύσης, αλλά και μια αλήθεια που διαπερνά κάθε έκφανση της ανθρώπινης ζωής. Κάθε πράξη μας, μεγάλη ή μικρή, προκαλεί μια αντίδραση, δημιουργώντας μια αέναη αλυσίδα αιτίων και αποτελεσμάτων. Από την άλλη οι λόγοι του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου έγιναν στα χέρια τους ισχυρό «εργαλείο» πρόληψης. Τους χρησιμοποίησαν στον διάλογό τους ως θετική πρόταση ζωής.
Θεωρητικό πλαίσιο – Μεθοδολογία
Οι μαθητές κατόπιν πρόσκλησης από τους εκπαιδευτικούς τους συγκρότησαν ομάδα 10 ατόμων. Στα πλαίσια της διερευνητικής μάθησης ξεκίνησαν την έρευνά τους στα διδασκόμενα έπη του Ομήρου. Στόχος του ήταν να εντοπίσουν και να επιλέξουν αποσπάσματα στα οποία ή έκφραση βίας ήταν φανερή ή υπόρρητη. Η βία αποτελεί ένα κεντρικό θέμα στα ομηρικά έπη, εμφανιζόμενη τόσο ως αναπόφευκτο μέρος της ανθρώπινης φύσης όσο και ως εργαλείο για την επίλυση συγκρούσεων και την επιβολή της δικαιοσύνης. Οι ήρωες των επών συχνά καταφεύγουν στη βία για να εκδικηθούν τους εχθρούς τους, να υπερασπιστούν την τιμή τους ή να προστατεύσουν τους αγαπημένους τους.
Επόμενο βήμα ήταν να γίνει η κατανομή των αρμοδιοτήτων και των ευθυνών. Κάθε μαθητής/τρια επέλεξε τους στίχους που τον/την εξέφραζαν
Έγινε καταγραφή των σκέψεων και των προβληματισμών τους και προβολή τους στην καθημερινότητά τους.
Δημιουργήθηκε το σενάριο και ακολούθησε η εκμάθηση των στίχων – αποσπασμάτων.
Οι πρόβες πραγματοποιήθηκαν εντός του σχολείου και αυτός ο τρόπος βιωματικής προσέγγισης από τα παιδιά τους επέτρεψε να μοιραστούν ιδέες, να συνεργαστούν και να κατανοήσουν ότι οι επιλογές που κάνουμε και οι αποφάσεις που παίρνουμε έχουν συνέπειες που επηρεάζουν όχι μόνο εμάς αλλά και τους ανθρώπους γύρω μας.
Τελικό στάδιο η συμμετοχή στο συνέδριο και η παρουσίαση του τελικού προϊόντος-δρώμενου.
Η παρουσίαση του δρώμενου στο συνέδριο
Χαίρετε και από μας. Είμαστε το 3ο Γυμνάσιο Ιωαννίνων και συμμετέχουμε σήμερα σε αυτό το μαθητικό συνέδριο μιας και μας δόθηκε η ευκαιρία να εκφραστούμε πάνω στη θεματική του, η οποία αγγίζει ένα θέμα που ενδιαφέρει όλους μας.
Κάθε μέρα διαπιστώνουμε ότι η βία είναι συνεχής, ενυπάρχει παντού και δεν παύει ποτέ. Ενίοτε εμφανίζεται πιο σκληρή, άμεση και γυμνή και ασκείται με δύναμη. Άλλοτε είναι ανεπαίσθητη και ως εκ τούτου λανθάνει. Κάποιες φορές γίνεται αόρατη, συνήθως συγκαλύπτεται και σπανίως αποκαλύπτεται. Άλλοτε παίρνει τη μορφή κανόνων, ηθών και εθίμων, τρόπων σκέψης, θρησκευτικής δοξασίας και κοσμοθεωριών και γίνεται όχι μόνο αποδεκτή αλλά και δικαιολογημένη τόσο για τις γυναίκες όσο για και τους άνδρες.
Στα έπη του Ομήρου ξεδιπλώνεται ένας κόσμος στον οποίο η ατομική συμπεριφορά, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, οι σχέσεις με το θείο, οι σχέσεις εξουσίας αλλά και η διευθέτηση των διαφορών, που αναφύονται μεταξύ των μελών της ομηρικής κοινωνίας, διαμορφώνονται με βάση άγραφους ρυθμιστικούς κανόνες, πατροπαράδοτες εθιμικές πρακτικές και καθιερωμένες συνήθειες. Εμείς, λοιπόν, θα ψάξουμε να βρούμε στον ομηρικό κόσμο εκδηλώσεις βίας, που, αν και είναι για την εποχή δικαιολογημένη, σε μας φαντάζει αδικαιολόγητη. Σαν αντιστάθμισμα θα αντλήσουμε μέσα από κείμενα της Ελληνικής Γραμματείας στάσεις και συμπεριφορές που αξίζει να υιοθετήσουμε απέναντι σε κάθε βίαιη συμπεριφορά ρητή ή άρρητη. Ας ακούσουμε τι έχουν να μας πουν οι συμμαθητές μου για το θέμα.
Το δρώμενο
- Για πότε είπαμε είναι το συνέδριο; 27 Μαρτίου; Έχουμε αργήσει, ας δούμε σήμερα τι έχει βρει ο καθένας από μας ψάχνοντας στα βιβλία του για το θέμα. Να υπενθυμίσω ότι είπαμε να εντοπίσουμε στα έπη του Ομήρου αποσπάσματα όπου είναι ολοφάνερη ή υπόρρητη η έκφραση βίας. Παράλληλα να βρούμε και πρακτικές που μπορούν να θεωρηθούν ως θετική πρόταση ζωής.
- Κατά την άποψή μου το σημείο εκκίνησης πρέπει να είναι η φιλονικία Αγαμέμνονα και Αχιλλέα που οδήγησε στη σύγκρουσή τους. Αφορμή για να το σκεφτώ ήταν όσα μας είπε η κυρία της Φυσικής για τη δράση και την αντίδραση στους νόμους του Νεύτωνα;
Δεν μας είπε ότι: «Αν ένα σώμα ισορροπεί και δεν του ασκήσει κανείς δύναμη, θα συνεχίσει να ισορροπεί, κάτι πολύ λογικό και κατανοητό, εφόσον το σώμα δε θέλει να μεταβάλει την κινητική του κατάσταση;». Και ότι «Αν ένα σώμα ασκεί μια δύναμη σε ένα δεύτερο τότε και το δεύτερο ασκεί μια ίσου μέτρου και αντίθετης κατεύθυνσης στο πρώτο, δηλαδή για κάθε δράση υπάρχει και μια αντίθετη αντίδραση;». (Φυσική, Β γυμνασίου, Κεφ 3)
Ε, λοιπόν, όλα αυτά επιβεβαιώνονται εδώ στην Ιλιάδα. Οι ενέργειες και η συμπεριφορά του Αγαμέμνονα προκάλεσαν την οργή του Αχιλλέα και τον ώθησαν στην αποχώρηση από τη μάχη.
- Ποιο σημείο κράτησες ως ενδεικτικό για αυτά που λες;
- Από τη ραψωδία Α επέλεξα τους στίχους όπου ο Αγαμέμνονας ασκεί τη δύναμή του με τον εξής τρόπο: μιλά με έπαρση και υπεροψία, προσβάλλει τον Αχιλλέα, τον υποβαθμίζει και τον απειλεί ότι θα του αφαιρέσει το γέρας.
«Φύγε, αν το θέλεις, φύγ” ευθύς· και χάριν μου να μένεις,
εγώ δεν σε παρακαλώ· κοντά μου υπάρχουν και άλλοι
να με δοξάσουν, κι έξοχα ο πάνσοφος Κρονίδης·
και απ” τους διοθρέπτους βασιλείς συ είσαι ο μισητός μου·
ότι την έριδα διψάς, τες μάχες, τους πολέμους·
και αν είσαι τόσο δυνατός, είναι θεού το δώρον·
σπίτι σου με τα πλοία σου και τους συντρόφους σου άμε,
των Μυρμιδόνων δέσποζε· κι εγώ δε σε λογιάζω
και στην χολήν σου αδιαφορώ· κι ιδού τι σου κηρύττω:
Καθώς εμένα μου αφαιρεί την Χρυσηίδα ο Φοίβος
—κι εκείνην με συντρόφους μου και με δικά μου πλοία
θα στείλω — και το δώρον σου την κόρην του Βρισέως,
εις την σκηνήν σου θα “λθω, εγώ να πάρω, για να μάθεις,
πόσο σου είμαι ανώτερος εγώ και να τρομάζει
και άλλος μ” εμέ να συγκριθεί και όμοιος να γίνει εμπρός μου ραψ Α 174-188
- Άρα ο Αγαμέμνονας άσκησε δύναμη στον Αχιλλέα και ήταν λογικό να προκαλέσει την αντίδρασή του.
- Ναι, ο Αχιλλέας βρέθηκε σε δίλλημα: να σφάξει τον Ατρείδη ή όχι;
Φαίνεται ότι τελικά επικράτησε το ένστικτο του ήρωα-πολεμιστή και άρχισε να τραβά το ξίφος του. Η παρέμβαση της Αθηνάς βοήθησε μεν στο να αποφευχθεί η αιματοχυσία αλλά η ένταση συνεχίστηκε. Ο Αχιλλέας εξαπολύει ύβρεις με τις οποίες θα προσπαθήσει να ισοπεδώσει την αξιοπρέπεια του αντιπάλου του. Έχουν και οι δύο μπει για τα καλά στον κύκλο της βίας. Και θέλετε να ακούσετε τι λέει;
«Ω μέθυσε, σκυλόματε, και με καρδιάν ελάφου!
μήτε ποτέ με τον λαόν ν” αρματωθείς για μάχην,
μήτε εις καρτέρι να οδηγείς τους πρώτους πολεμάρχους
ετόλμησες· σου φαίνονται τρόμος θανάτου εκείνα·
καλύτερα στο στράτευμα των Αχαιών σ” αρέσει
όποιος σ” εσένα αντιλογά, να του αφαιρείς τα δώρα·
τωόντι αχρείους κυβερνάς, λαοφάγε βασιλέα!
αλλιώς αυτό το αδίκημα θα ήταν το ύστερό σου· ραψ Α 226-233
- Νομίζω θα πρέπει να προσέξουμε στα λόγια του Αχιλλέα και το εξής: καταλογίζει στο υπόλοιπο στράτευμα αδράνεια. Νιώθει ανυπεράσπιστος αφού κανείς άλλος από το στράτευμα δεν αντιδρά. Είναι όλοι τους απλοί παρατηρητές. Φοβούνται μήπως αποτελέσουν οι ίδιοι τον επόμενο στόχο, μήπως πληγωθούν ή έστω μια αντίδρασή τους οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις. Άλλωστε ποιος με ευκολία υψώνει το ανάστημά του στην εξουσία σε οποιαδήποτε μορφή της;
- Σε αυτή τη σύγκρουση υπήρξε κάποιος που δεν έμεινε αδρανής;
- Φυσικά! ο Νέστορας, ο γέροντας βασιλέας της Πύλου. Αυτός ήταν η φωνή της λογικής! Τους ζητάει να τον ακούσουν και να αναλογιστούν τις συνέπειες που θα έχει η συμπεριφορά τους, τόσο στο στρατόπεδο των Αχαιών όσο και στο αντίπαλο στρατόπεδο. Οι Αχαιοί ήδη σιωπούν, οι Τρώες θα χαίρονται. Έτσι είναι: Στην αναμπουμπούλα ο λύκος χαίρεται! Ακούστε τι είπε:
«Ωιμέ! στην γην των Αχαιών μεγάλη θλίψις ήλθε!
πόσην θα είχε ο Πρίαμος χαρά και τα παιδιά του
και πόσον όλος ο λαός θα ευφραίνονταν της Τροίας,
που μάχεσθε αν εμάθαιναν οι δύο σεις που είσθε
οι κορυφές των Δαναών στην γνώση και στα όπλα.
Και ακούσετέ με,.. ραψ Α 255-260
… μήτε συ, μεγαλόψυχε, την κόρην του αφαιρέσεις
που του εδωρήσαν οι Αχαιοί, και μήτε συ, Πηλείδη,
θελήσεις ν” αντιμάχεσαι στον μέγαν βασιλέα,
διότι κάτι ανώτερα τιμάται ο σκηπτροφόρος
εκείνος οπού ευδόκησε να τον δοξάσει ο Δίας·
δυνατός είσαι και θεά σ” εγέννησε μητέρα,
αλλ” είναι αυτός ανώτερος για τους πολλούς που ορίζει·
και συ να σβήσεις τον θυμόν, Ατρείδη, σ” εξορκίζω·
μη του Πηλείδη οργίζεσαι, που ασάλευτ” είναι σ” όλους
τους Αχαιούς προφυλακή του φθαρτικού πολέμου». ραψ Α 276-285
- Τελικά καταλαβαίνουμε ότι μόνο η σωστή ακρόαση και ο διάλογος αντιμετωπίζουν τα προβλήματα! Ο Νέστορας σε θέση σύγχρονου διαμεσολαβητή τιμά με το λόγο του και τους δύο αρχηγούς την ίδια στιγμή που τους κατηγορεί για τη συμπεριφορά τους. Τους υπενθυμίζει ποιο είναι το σωστό. Τους επαινεί εξίσου και τους δύο. Μπορεί η μεσολάβησή του να μην είχε τελικά το αποτέλεσμα που όλοι σήμερα θα περιμέναμε αλλά ο Νέστορας προσπάθησε και η προσπάθεια είναι εκείνη που μετράει! Την οφείλουμε όλοι στον εαυτό μας αλλά και στους άλλους όταν νιώθουμε να υφίστανται βία.
- Να πω και γω κάτι που σκέφτομαι; Εντόπισα στην Ιλιάδα και μια άλλη μορφή βίας, που έχει να κάνει με την τύχη των αιχμαλώτων κυρίως των γυναικών. Για παράδειγμα η γυναίκα του Έκτορα, η Ανδρομάχη, σύμφωνα με όσα προβλέπει ο Έκτορας μετά την πτώση της Τροίας, θα συρθεί υπόδουλη, θα υποστεί πολλά, θα υπακούει σε εντολές και το χειρότερο από όλα; Θα της θυμίζουν ξανά και ξανά το ένδοξο παρελθόν της με ένα και μοναδικό στόχο: να σκοτώσουν την ψυχή της και να τη γεμίσουν με ντροπή και θλίψη. Μήπως αυτός δεν είναι και ο βασικός σκοπός των θυτών; Να σας διαβάσω τι λέει για αυτό ο Έκτορας σε αυτή την τελευταία του συνάντηση με την Ανδρομάχη…
Αλλά των Τρώων η φθορά δεν με πληγώνει τόσο
… όσ” ο καημός σου, όταν κανείς των Αχαιών σε πάρει
εις την δουλείαν, ενώ συ θα οδύρεσαι, θα κλαίεις,
εις τ” Άργος ξένον ύφασμα θα υφαίνεις προσταγμένη·
απ” την Υπέρειαν πηγήν ή από την Μεσσηίδα
νερό θα φέρνεις στανικώς, από σκληρήν ανάγκην·
κι ενώ συ κλαίεις θενά ειπούν: «Ιδέτε την συμβίαν
του Έκτορος που πρώτευε των ιπποδάμων Τρώων
στον πόλεμον, που ολόγυρα στην Ίλιον πολεμούσαν».
Αυτά θα ειπούν και μέσα σου θα ξαναζήσει ο πόνος
του ανδρός εκείνου, οπού δεν ζει διά να σε ελευθερώσει.
Αλλά παρά τον θρήνον σου και τ” όνειδος ν” ακούσω,
βαθιά στην γην καλύτερα να με σκεπάσει ο τάφος». ραψ Ζ 450-465
-Γιατί και η Πηνελόπη παρόλο που δεν ανήκει στην κατηγορία των αιχμάλωτων γυναικών πολέμου, δεν υφίσταται και αυτή βία μέσα στο σπιτικό της;
Είναι μια γυναίκα που πια δεν έχει την προστασία του συζύγου της. Αντίθετα ΕΚΕΙΝΗ πρέπει να προστατεύσει το παιδί της και τα συμφέροντα του οίκου του Οδυσσέα. ΜΟΝΗ της απέναντι στους μνηστήρες. Αυτοί διεκδικούν την εξουσία. Η ίδια ως γυναίκα δεν μπορεί να την ασκήσει παρά μόνο να τη μεταβιβάσει. Θεωρείται πολύτιμο λάφυρο, άρα αντικείμενο προς διεκδίκηση. Και ποιον τρόπο βρίσκει για να αντισταθεί; Το ΜΥΑΛΟ της. Ο Όμηρος τη χαρακτηρίζει σκεπτική, φρόνιμη …«περίφρων Πηνελόπεια».
Δρα διακριτικά και κρυφά για να χειριστεί την επισφαλή κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Χρησιμοποιεί την εξυπνάδα της για να εξαγοράσει χρόνο ώστε να επιβιώσει σε ένα εχθρικό περιβάλλον, να διεκδικήσει τα δικά της θέλω και να αποφύγει τον γάμο που δεν επιθυμεί. Ακούμε τον Αντίνοο να λέει στον Τηλέμαχο:
Παν τώρα χρόνια τρία, και γρήγορα στα τέσσερα θα μπούμε,
κι όλο μας τρώει καιρό πλανεύοντας στα στήθη την καρδιά μας.
Ελπίδες δίνει αλήθεια σε όλους μας, και σ᾿ έναν έναν τάζει
και τον πλανεύει με μηνύματα, μα ο νους της άλλα κλώθει.
Κι αυτός ο δόλος ο άλλος που “βαλε στα φρένα της μια μέρα!
Τρανό αργαλειό στο ανώι της έστησε και κίνησε να υφάνει
πανί μακρύ πολύ, ψιλόκλωστο, κι αυτά μας είπε τότε: ραψ β 89-95
…..
Του αρχοντικού Λαέρτη σάβανο το φτιάνω, για την ώρα
που θα τον πάρει ο ανήλεος θάνατος κι η ασβολωμένη μοίρα.. ραψ β 99-100
Άρα βλέπουμε ότι η επινοητικότητά της είναι η αντίσταση στην υπόρρητη αλλά και ολοφάνερη βία που της ασκείται και η τακτική της παραπλάνησης το μέσο για να αποκρούσει τον αντίπαλο – εδώ τους μνηστήρες.
- Κάπως έτσι δε συμπεριφέρεται και ο πολύτροπος Οδυσσέας; Θυμάστε τη συνάντησή του με τη Ναυσικά;
Φτάνει στο νησί των Φαιάκων ναυαγός, εξαντλημένος από τη μάχη με τα κύματα. Είναι μόνος σε έναν χώρο που δεν γνωρίζει. Νιώθει ευάλωτος καθώς απειλείται η ζωή του από την πείνα και το κρύο. Ακούει κοριτσίστικες φωνές. Κινείται προς αυτές σαν λιοντάρι. Και ενώ είναι άντρας και θα μπορούσε να επιτύχει την επιβίωσή του χρησιμοποιώντας τη σωματική του δύναμη στέκεται και σκέφτεται. Έχει απέναντί του κορίτσια. Κατανοεί τα συναισθήματά τους – τον φόβο, τη ντροπή, την ανασφάλεια – και επιλέγει τον τρόπο που θα συμπεριφερθεί.
Δεν παρουσιάζεται γυμνός.
Δεν αγγίζει τη Ναυσικά.
Στέκεται σε απόσταση και προσπέφτει ικέτης.
Μιλά με ήπια και γλυκά λόγια, κολακεύει και προσπαθεί να κατευνάσει τους φόβους της κόρης.
Kι όπως απέναντί του στάθηκε αποφασισμένη,
ο Oδυσσέας διχογνώμησε· την κόρη την πεντάμορφη
να την παρακαλέσει στα γόνατά της πέφτοντας,
ή σε απόσταση και με μειλίχια λόγια να της ζητήσει, αν ήθελε,
την πόλη να του δείξει και να του δώσει ρούχα.
Kι όπως το συλλογίστηκε του φάνηκε καλύτερο
κρατώντας την απόσταση και με μειλίχια λόγια να την παρακαλέσει,
μήπως κι αν άγγιζε το γόνα της, η κόρη χολωθεί.
Έτσι μειλίχιος κίνησε τον λόγο του, με σύνεση και πονηριά… ραψ ζ 176-184
Και έτσι επιτυγχάνει τον στόχο του. Χωρίς βία. Χωρίς επιβολή. Μόνο με τον λόγο.
- Ωραία μέχρι εδώ. Εγώ, όμως, διαπίστωσα ότι ακόμη και στον κόσμο των θεών υπήρχε βία. Στην Ιλιάδα η συνάντηση Δία και Θέτιδας στον Όλυμπο προκαλεί τον συζυγικό καυγά Δία και Ήρας που γίνεται σε ένα ιδιαίτερα φορτισμένο κλίμα.
«Στιγμή δεν παύεις, ω κακή, να με παραμονεύεις·
αλλά δεν βγάζεις τίποτε και πλέον μισητή μου
θα γίνεις και θα λυπηθείς χειρότερα· κι αν είναι
το πράγμα ως έλεγες, θα πει που αυτό σ” εμένα αρέσει.
Αλλά κάθου και σώπαινε, στον λόγον μου υποτάξου,
δεν θα σε σώσουν, πίστευσε, όλ” οι θεοί του Ολύμπου,
αν τούτ” απλώσω εγώ σ” εσέ τ” ανίκητά μου χέρια».
Είπε και η μεγαλόφθαλμη φοβήθηκεν η Ήρα
και την καρδιά της σφίγγοντας καθήμενη εβουβάθη·
κι όλ” οι θεοί λυπήθηκαν στο δώμα του Κρονίδη· ραψ Α 562-571
Μήπως στον κόσμο των θεών δεν προβάλλεται η κοινωνία των ανθρώπων; Πικρίες, αλληλοκατηγορίες, εκνευρισμοί, έλλειψη εμπιστοσύνης και απειλές συνθέτουν ένα σκηνικό ενδοοικογενειακής βίας με θύματα όλους τους εμπλεκόμενους, κυρίως τα παιδιά. Αυτά πληγώνονται και ψάχνουν τρόπο να δώσουν τέλος στον καυγά των γονιών τους.
Έτσι και ο Ήφαιστος. Ο τόνος της φωνής των γονιών του, η ένταση και ο οργή που διέκρινε τον ανάγκασαν να πάρει θέση. Ξέρετε τι τους είπε;
«Κακό θα είναι αβάστακτο τωόντι σεις οι δύο
να ερίζετε για τους θνητούς και μες στους αθανάτους
να οχλοβοείτε φοβερά· και της καλής τραπέζης
όλ” η ευφροσύνη εχάθηκεν, αφού νικάν τ” αχρεία,
και της μητρός μου θα “λεγα, που το εννοεί και μόνη,
εις τον γλυκόν πατέρα μου να είναι καλή, μη πάλιν
θυμώσει και την τράπεζαν μας βάλει επάνω-κάτω· ραψ Α 574-580
…
«Υπόμεινε, μητέρα μου, και βάστα αν και θλιμμένη,
μήπως εμπρός στα μάτια μου δαρθείς, γλυκιά μητέρα·
και τότε δεν θα δυνηθώ ποσώς να σε βοηθήσω
ο θλιβερός· αντίσταση δεν έχει ο Βροντοφόρος·
άλλη φορά το ετόλμησα, και αυτός από τον πόδα
μ” έπιασε και μ” απόλυσε του Ολύμπου απ” το κατώφλι». ραψ Α 587-592
- Το παιδί ζητάει από τη μητέρα του να κάνει υπομονή. Η εξουσία του πατέρα επιβάλλεται με συνέπειες σε όλους. Τα πιο αδύναμα μέλη αναγκάζονται από φόβο να υποχωρούν προκειμένου να επέλθει η ηρεμία.
Σε έναν γάμο, όμως, όπου υπάρχει σεβασμός και εκτίμηση, τα παιδιά μπορεί να γίνουν θεατές μιας διαφωνίας, όμως αυτό δεν θα τα κάνει να χάσουν την πίστη τους στη σχέση των γονιών. Οι συγκρούσεις που γίνονται χωρίς να χάνεται το μέτρο, χωρίς φωνές και ένταση, δείχνουν στο παιδί ότι οι ενήλικες κάποιες φορές εκνευρίζονται ή διαφωνούν, αλλά συζητούν τα προβλήματά τους και βρίσκουν λύσεις.
- Μιας και μιλάμε για ενήλικες θυμήθηκα τα λόγια του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, που ακούσαμε στη γιορτή από τη θεολόγο μας: ο Άγιος έλεγε ότι: «Μάλλον οι γονείς πρέπει να έχουν παιδαγωγούς και όχι τα παιδιά, αφού τα λάθη των παιδιών δεν μπορούν να είναι μεγάλα, ενώ των γονέων μπορεί να είναι πάρα πολύ μεγάλα». Και ότι «Όλη η κακία των παιδιών προέρχεται από την αμέλεια των γονέων και επειδή δεν τα οδηγούν απ’ την αρχή και από τη μικρή ηλικία στον δρόμο της ευσεβείας».
- Πιστεύω ότι αν ήταν σήμερα μαζί μας ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος θα έλεγε στους γονείς και στα παιδιά επί του θέματος:
«Ας έλθουμε στην πολύ κυρίαρχη ψυχική λειτουργία, τον θυμό. Αυτόν δεν πρέπει ούτε να τον εκριζώνουμε εντελώς από το παιδί, ούτε να του επιτρέψουμε να τον χρησιμοποιεί οπουδήποτε αδιακρίτως. … Πρέπει να εξασκηθεί το παιδί να μην είναι ευέξαπτο και να μπορεί να δεχθεί κάποια απογοήτευση ή ματαίωση κάποιας επιθυμίας του, χωρίς να οργίζεται. Όταν το παιδί μάθει να υπομένει μικροζημιές και απογοητεύσεις, θα μπορέσει αργότερα να υπομείνει τις μεγαλύτερες, αν επιτρέψει ο Θεός. Είναι απαραίτητο να προσφέρουμε στο παιδί αβλαβείς διασκεδάσεις και ψυχαγωγία, να το οδηγούμε σε ενάρετους ανθρώπους, να του δείχνουμε τις ομορφιές της φύσεως και της τέχνης και να του δίνουμε κάποια ελευθερία κινήσεως, αφού του πούμε ότι τα άσεμνα και χυδαία θεάματα δεν έχουν καμμιά αξία. «Όταν του τα λέμε όλα αυτά» λέει ο άγιος Πατέρας μας «πρέπει να του δίνουμε πολλά φιλιά και να το αγκαλιάζουμε σφιχτά, για να του δείξουμε την μεγάλη μας αγάπη».
- Λοιπόν, ομάδα, σίγουρα θα μπορούσαμε να βρούμε και πολλά άλλα αποσπάσματα για να πλαισιώσουμε την εργασία μας. Όμως, ο χρόνος μας πιέζει. Θεωρώ ότι εφαρμόζοντας τις καλές πρακτικές που ακούστηκαν θα μπορούμε στη ζωή μας να λύνουμε τους κόμπους μας και να πλάθουμε όνειρα .
Στόχοι -Αναμενόμενα Αποτελέσματα
- Ευαισθητοποίηση σε κοινωνικά ζητήματα και ιδιαίτερα στο θέμα της βίας
- Ενίσχυση του γλωσσικού γραμματισμού μέσω της ενασχόλησης με διαχρονικά κείμενα και της διαθεματικής τους σύνδεσης με πεδία άλλων επιστημών
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για τη διαμόρφωση των νέων ως εγγράμματων, δημοκρατικών και κριτικά σκεπτόμενων ανθρώπων και πολιτών.
- Ανάπτυξη της δυνατότητας να εκφράζουν τεκμηριωμένα τις απόψεις τους αξιοποιώντας τις γνώσεις τους
- Παρουσίαση του έργου τους μπροστά σε κοινό και ανάπτυξη των δεξιοτήτων εκφοράς δημόσιου λόγου
- Απόκτηση εμπειρίας από τη συμμετοχή τους σε ένα μαθητικό συνέδριο
Συζήτηση – Συμπεράσματα
Η προσπάθεια αυτή άφησε στους μαθητές, στους εκπαιδευτικούς, στους γονείς και στους τοπικούς φορείς θετικές εντυπώσεις, όπως διαφάνηκε από τις κριτικές που έλαβε από την κριτική επιτροπή του μαθητικού συνεδρίου. Καλλιέργησε τη δημιουργικότητα και την εποικοδομητική συνεργασία μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών. Το κλίμα που διαμορφώθηκε στην σχολική κοινότητα ήταν θετικό, καθώς υπήρχε αλληλεπίδραση όλων των εμπλεκομένων. Η συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων αποτελεί μια επιτυχημένη πρακτική και θεωρούμε ότι μπορεί να αποτελέσει υπόδειγμα για την ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα όσον αφορά στη σύμπραξη γύρω από θέματα κοινού ενδιαφέροντος.
Ευχαριστίες
Ευχαριστίες οφείλονται στους συναδέλφους καθηγητές που ασχολήθηκαν με τη συμμετοχή του σχολείου μας στο συνέδριο, στους μαθητές μας, οι οποίοι εργάστηκαν με πολλή καλή διάθεση και στους γονείς τους, οι οποίοι στήριξαν τα παιδιά τους και τους ενθάρρυναν στη συμμετοχή σε ένα μαθητικό συνέδριο με ένα τόσο επίκαιρο και παράλληλα διαχρονικό θέμα.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Διδακτικά εγχειρίδια:
- Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδης, Κ. Καμπούρης, Κ. Παπαμιχάλης, Λ. Παπατσίμπα, 2024. ΦΥΣΙΚΗ, β΄Γυμνασίου, Κεφ 3
- Σαμαρά, Τοπούζης, 2024. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΜΤΦΡ), ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ-ΟΔΥΣΣΕΙΑ, Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
- Σπανάκου,2024. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΜΤΦΡ), ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ – ΙΛΙΑΔΑ, Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
- «Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και η οικογενειακή ζωή» του Αρχιμ. Εφραίμ, Καθηγούμενου Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Πηγή: Περιοδικό «Πεμπτουσία» Νο 25, Αναδημοσίευση από: http://www.pemptousia.gr/articles/25b.shtml Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2025 από τη διεύθυνση https://www.oodegr.com/oode/koinwnia/oikogeneia/xrysost_oikog_zwi1.htm
